Vertaling gepubliceerd onder de licentie CC BY-NC-ND 4.0

 

Paradise Lost

John Milton (1674)

 

 

 

 




BOOK I

 

Of Man's first disobedience, and the fruit
Of that forbidden tree whose mortal taste
Brought death into the World, and all our woe,
With loss of Eden, till one greater Man
Restore us, and regain the blissful seat,

Sing, Heavenly Muse, that, on the secret top
Of Oreb, or of Sinai, didst inspire
That shepherd who first taught the chosen seed
In the beginning how the heavens and earth
10 Rose out of Chaos: or, if Sion hill
Delight thee more, and Siloa's brook that flowed
Fast by the oracle of God, I thence
Invoke thy aid to my adventurous song,
That with no middle flight intends to soar
Above th' Aonian mount, while it pursues
Things unattempted yet in prose or rhyme.
And chiefly thou, O Spirit, that dost prefer
Before all temples th' upright heart and pure,
Instruct me, for thou know'st; thou from the first
20 Wast present, and, with mighty wings outspread,
Dove-like sat'st brooding on the vast Abyss,
And mad'st it pregnant: what in me is dark
Illumine, what is low raise and support;
That, to the height of this great argument,
I may assert Eternal Providence,
And justify the ways of God to men.

Say first—for Heaven hides nothing from thy view,
Nor the deep tract of Hell—say first what cause
Moved our grand parents, in that happy state,
30 Favoured of Heaven so highly, to fall off
From their Creator, and transgress his will
For one restraint, lords of the World besides.
Who first seduced them to that foul revolt?
Th' infernal Serpent; he it was whose guile,
Stirred up with envy and revenge, deceived
The mother of mankind, what time his pride
Had cast him out from Heaven, with all his host
Of rebel Angels, by whose aid, aspiring
To set himself in glory above his peers,
40 He trusted to have equalled the Most High,
If he opposed, and with ambitious aim
Against the throne and monarchy of God,
Raised impious war in Heaven and battle proud,
With vain attempt. Him the Almighty Power
Hurled headlong flaming from th' ethereal sky,
With hideous ruin and combustion, down
To bottomless perdition, there to dwell
In adamantine chains and penal fire,
Who durst defy th' Omnipotent to arms.

50 Nine times the space that measures day and night
To mortal men, he, with his horrid crew,
Lay vanquished, rolling in the fiery gulf,
Confounded, though immortal. But his doom
Reserved him to more wrath; for now the thought
Both of lost happiness and lasting pain
Torments him: round he throws his baleful eyes,
That witnessed huge affliction and dismay,
Mixed with obdurate pride and steadfast hate.
At once, as far as Angels ken, he views
60 The dismal situation waste and wild.
A dungeon horrible, on all sides round,
As one great furnace flamed; yet from those flames
No light; but rather darkness visible
Served only to discover sights of woe,
Regions of sorrow, doleful shades, where peace
And rest can never dwell, hope never comes
That comes to all, but torture without end
Still urges, and a fiery deluge, fed
With ever-burning sulphur unconsumed.
70 Such place Eternal Justice has prepared
For those rebellious; here their prison ordained
In utter darkness, and their portion set,
As far removed from God and light of Heaven
As from the centre thrice to th' utmost pole.
Oh how unlike the place from whence they fell!
There the companions of his fall, o'erwhelmed
With floods and whirlwinds of tempestuous fire,
He soon discerns; and, weltering by his side,
One next himself in power, and next in crime,
80 Long after known in Palestine, and named
Beelzebub. To whom th' Arch-Enemy,
And thence in Heaven called Satan, with bold words
Breaking the horrid silence, thus began:—

"If thou beest he—but O how fallen! how changed
From him who, in the happy realms of light
Clothed with transcendent brightness, didst outshine
Myriads, though bright!—if he whom mutual league,
United thoughts and counsels, equal hope
And hazard in the glorious enterprise
90 Joined with me once, now misery hath joined
In equal ruin; into what pit thou seest
From what height fallen: so much the stronger proved
He with his thunder; and till then who knew
The force of those dire arms? Yet not for those,
Nor what the potent Victor in his rage
Can else inflict, do I repent, or change,
Though changed in outward lustre, that fixed mind,
And high disdain from sense of injured merit,
That with the Mightiest raised me to contend,
100 And to the fierce contentions brought along
Innumerable force of Spirits armed,
That durst dislike his reign, and, me preferring,
His utmost power with adverse power opposed
In dubious battle on the plains of Heaven,
And shook his throne. What though the field be lost?
All is not lost—the unconquerable will,
And study of revenge, immortal hate,
And courage never to submit or yield:
And what is else not to be overcome?
110 That glory never shall his wrath or might
Extort from me. To bow and sue for grace
With suppliant knee, and deify his power
Who, from the terror of this arm, so late
Doubted his empire—that were low indeed;
That were an ignominy and shame beneath
This downfall; since, by fate, the strength of Gods,
And this empyreal substance, cannot fail;
Since, through experience of this great event,
In arms not worse, in foresight much advanced,
120 We may with more successful hope resolve
To wage by force or guile eternal war,
Irreconcilable to our grand Foe,
Who now triumphs, and in th' excess of joy
Sole reigning holds the tyranny of Heaven."
So spake th' apostate Angel, though in pain,
Vaunting aloud, but racked with deep despair;
And him thus answered soon his bold compeer:—

"O Prince, O Chief of many throned Powers
That led th' embattled Seraphim to war
130 Under thy conduct, and, in dreadful deeds
Fearless, endangered Heaven's perpetual King,
And put to proof his high supremacy,
Whether upheld by strength, or chance, or fate,
Too well I see and rue the dire event
That, with sad overthrow and foul defeat,
Hath lost us Heaven, and all this mighty host
In horrible destruction laid thus low,
As far as Gods and heavenly Essences
Can perish: for the mind and spirit remains
140 Invincible, and vigour soon returns,
Though all our glory extinct, and happy state
Here swallowed up in endless misery.
But what if he our Conqueror (whom I now
Of force believe almighty, since no less
Than such could have o'erpowered such force as ours)
Have left us this our spirit and strength entire,
Strongly to suffer and support our pains,
That we may so suffice his vengeful ire,
Or do him mightier service as his thralls
150 By right of war, whate'er his business be,
Here in the heart of Hell to work in fire,
Or do his errands in the gloomy Deep?
What can it then avail though yet we feel
Strength undiminished, or eternal being
To undergo eternal punishment?"

Whereto with speedy words th' Arch-Fiend replied:—
"Fallen Cherub, to be weak is miserable,
Doing or suffering: but of this be sure—
To do aught good never will be our task,
160 But ever to do ill our sole delight,
As being the contrary to his high will
Whom we resist. If then his providence
Out of our evil seek to bring forth good,
Our labour must be to pervert that end,
And out of good still to find means of evil;
Which ofttimes may succeed so as perhaps
Shall grieve him, if I fail not, and disturb
His inmost counsels from their destined aim.
But see! the angry Victor hath recalled
170 His ministers of vengeance and pursuit
Back to the gates of Heaven: the sulphurous hail,
Shot after us in storm, o'erblown hath laid
The fiery surge that from the precipice
Of Heaven received us falling; and the thunder,
Winged with red lightning and impetuous rage,
Perhaps hath spent his shafts, and ceases now
To bellow through the vast and boundless Deep.
Let us not slip th' occasion, whether scorn
Or satiate fury yield it from our Foe.
180 Seest thou yon dreary plain, forlorn and wild,
The seat of desolation, void of light,
Save what the glimmering of these livid flames
Casts pale and dreadful? Thither let us tend
From off the tossing of these fiery waves;
There rest, if any rest can harbour there;
And, re-assembling our afflicted powers,
Consult how we may henceforth most offend
Our enemy, our own loss how repair,
How overcome this dire calamity,
190 What reinforcement we may gain from hope,
If not, what resolution from despair."
Thus Satan, talking to his nearest mate,
With head uplift above the wave, and eyes
That sparkling blazed; his other parts besides
Prone on the flood, extended long and large,
Lay floating many a rood, in bulk as huge
As whom the fables name of monstrous size,
Titanian or Earth-born, that warred on Jove,
Briareos or Typhon, whom the den
200 By ancient Tarsus held, or that sea-beast
Leviathan, which God of all his works
Created hugest that swim th' ocean-stream.
Him, haply slumbering on the Norway foam,
The pilot of some small night-foundered skiff,
Deeming some island, oft, as seamen tell,
With fixed anchor in his scaly rind,
Moors by his side under the lee, while night
Invests the sea, and wished morn delays.

So stretched out huge in length the Arch-fiend lay,
210 Chained on the burning lake; nor ever thence
Had risen, or heaved his head, but that the will
And high permission of all-ruling Heaven
Left him at large to his own dark designs,
That with reiterated crimes he might
Heap on himself damnation, while he sought
Evil to others, and enraged might see
How all his malice served but to bring forth
Infinite goodness, grace, and mercy, shewn
On Man by him seduced, but on himself
220 Treble confusion, wrath, and vengeance poured.

Forthwith upright he rears from off the pool
His mighty stature; on each hand the flames
Driven backward slope their pointing spires, and, rolled
In billows, leave i' th' midst a horrid vale.
Then with expanded wings he steers his flight
Aloft, incumbent on the dusky air,
That felt unusual weight; till on dry land
He lights—if it were land that ever burned
With solid, as the lake with liquid fire,
230 And such appeared in hue as when the force
Of subterranean wind transports a hill
Torn from Pelorus, or the shattered side
Of thundering Etna, whose combustible
And fuelled entrails, thence conceiving fire,
Sublimed with mineral fury, aid the winds,
And leave a singed bottom all involved
With stench and smoke. Such resting found the sole
Of unblest feet. Him followed his next mate;
Both glorying to have scaped the Stygian flood
240 As gods, and by their own recovered strength,
Not by the sufferance of supernal Power.

"Is this the region, this the soil, the clime,"
Said then the lost Archangel, "this the seat
That we must change for Heaven?—this mournful gloom For that celestial light? Be it so, since he
Who now is sovereign can dispose and bid
What shall be right: farthest from him is best
Whom reason hath equalled, force hath made supreme
Above his equals. Farewell, happy fields,
250 Where joy for ever dwells! Hail, horrors! hail,
Infernal world! and thou, profoundest Hell,
Receive thy new possessor—one who brings
A mind not to be changed by place or time.
The mind is its own place, and in itself
Can make a Heaven of Hell, a Hell of Heaven.
What matter where, if I be still the same,
And what I should be, all but less than he
Whom thunder hath made greater? Here at least
We shall be free; th' Almighty hath not built
260 Here for his envy, will not drive us hence:
Here we may reign secure; and, in my choice,
To reign is worth ambition, though in Hell:
Better to reign in Hell than serve in Heaven.
But wherefore let we then our faithful friends,
Th' associates and co-partners of our loss,
Lie thus astonished on th' oblivious pool,
And call them not to share with us their part
In this unhappy mansion, or once more
With rallied arms to try what may be yet
270 Regained in Heaven, or what more lost in Hell?"

So Satan spake; and him Beelzebub
Thus answered:—"Leader of those armies bright
Which, but th' Omnipotent, none could have foiled!
If once they hear that voice, their liveliest pledge
Of hope in fears and dangers—heard so oft
In worst extremes, and on the perilous edge
Of battle, when it raged, in all assaults
Their surest signal—they will soon resume
New courage and revive, though now they lie
280 Grovelling and prostrate on yon lake of fire,
As we erewhile, astounded and amazed;
No wonder, fallen such a pernicious height!

He scarce had ceased when the superior Fiend
Was moving toward the shore; his ponderous shield,
Ethereal temper, massy, large, and round,
Behind him cast. The broad circumference
Hung on his shoulders like the moon, whose orb
Through optic glass the Tuscan artist views
At evening, from the top of Fesole,
290 Or in Valdarno, to descry new lands,
Rivers, or mountains, in her spotty globe.
His spear—to equal which the tallest pine
Hewn on Norwegian hills, to be the mast
Of some great ammiral, were but a wand—
He walked with, to support uneasy steps
Over the burning marl, not like those steps
On Heaven's azure; and the torrid clime
Smote on him sore besides, vaulted with fire.
Nathless he so endured, till on the beach
300 Of that inflamed sea he stood, and called
His legions—Angel Forms, who lay entranced
Thick as autumnal leaves that strow the brooks
In Vallombrosa, where th' Etrurian shades
High over-arched embower; or scattered sedge
Afloat, when with fierce winds Orion armed
Hath vexed the Red-Sea coast, whose waves o'erthrew
Busiris and his Memphian chivalry,
While with perfidious hatred they pursued
The sojourners of Goshen, who beheld
310 From the safe shore their floating carcases
And broken chariot-wheels. So thick bestrown,
Abject and lost, lay these, covering the flood,
Under amazement of their hideous change.

He called so loud that all the hollow deep
Of Hell resounded:—"Princes, Potentates,
Warriors, the Flower of Heaven—once yours; now lost,
If such astonishment as this can seize
Eternal Spirits! Or have ye chosen this place
After the toil of battle to repose
320 Your wearied virtue, for the ease you find
To slumber here, as in the vales of Heaven?
Or in this abject posture have ye sworn
To adore the Conqueror, who now beholds
Cherub and Seraph rolling in the flood
With scattered arms and ensigns, till anon
His swift pursuers from Heaven-gates discern
Th' advantage, and, descending, tread us down
Thus drooping, or with linked thunderbolts
Transfix us to the bottom of this gulf?
330 Awake, arise, or be for ever fallen!"

They heard, and were abashed, and up they sprung
Upon the wing, as when men wont to watch
On duty, sleeping found by whom they dread,
Rouse and bestir themselves ere well awake.
Nor did they not perceive the evil plight
In which they were, or the fierce pains not feel;
Yet to their General's voice they soon obeyed
Innumerable. As when the potent rod
Of Amram's son, in Egypt's evil day,
340 Waved round the coast, up-called a pitchy cloud
Of locusts, warping on the eastern wind,
That o'er the realm of impious Pharaoh hung
Like Night, and darkened all the land of Nile;
So numberless were those bad Angels seen
Hovering on wing under the cope of Hell,
'Twixt upper, nether, and surrounding fires;
Till, as a signal given, th' uplifted spear
Of their great Sultan waving to direct
Their course, in even balance down they light
350 On the firm brimstone, and fill all the plain:
A multitude like which the populous North
Poured never from her frozen loins to pass
Rhene or the Danaw, when her barbarous sons
Came like a deluge on the South, and spread
Beneath Gibraltar to the Libyan sands.
Forthwith, from every squadron and each band,
The heads and leaders thither haste where stood
Their great Commander—godlike Shapes, and Forms
Excelling human; princely Dignities;
360 And Powers that erst in Heaven sat on thrones,
Though on their names in Heavenly records now
Be no memorial, blotted out and rased
By their rebellion from the Books of Life.
Nor had they yet among the sons of Eve
Got them new names, till, wandering o'er the earth,
Through God's high sufferance for the trial of man,
By falsities and lies the greatest part
Of mankind they corrupted to forsake
God their Creator, and th' invisible
370 Glory of him that made them to transform
Oft to the image of a brute, adorned
With gay religions full of pomp and gold,
And devils to adore for deities:
Then were they known to men by various names,
And various idols through the heathen world.

Say, Muse, their names then known, who first, who last,
Roused from the slumber on that fiery couch,
At their great Emperor's call, as next in worth
Came singly where he stood on the bare strand,
380 While the promiscuous crowd stood yet aloof?
The chief were those who, from the pit of Hell
Roaming to seek their prey on Earth, durst fix
Their seats, long after, next the seat of God,
Their altars by his altar, gods adored
Among the nations round, and durst abide
Jehovah thundering out of Sion, throned
Between the Cherubim; yea, often placed
Within his sanctuary itself their shrines,
Abominations; and with cursed things
390 His holy rites and solemn feasts profaned,
And with their darkness durst affront his light.

First, Moloch, horrid king, besmeared with blood
Of human sacrifice, and parents' tears;
Though, for the noise of drums and timbrels loud,
Their children's cries unheard that passed through fire
To his grim idol. Him the Ammonite
Worshiped in Rabba and her watery plain,
In Argob and in Basan, to the stream
Of utmost Arnon. Nor content with such
400 Audacious neighbourhood, the wisest heart
Of Solomon he led by fraud to build
His temple right against the temple of God
On that opprobrious hill, and made his grove
The pleasant valley of Hinnom, Tophet thence
And black Gehenna called, the type of Hell.

Next Chemos, th' obscene dread of Moab's sons,
From Aroar to Nebo and the wild
Of southmost Abarim; in Hesebon
And Horonaim, Seon's real, beyond
410 The flowery dale of Sibma clad with vines,
And Eleale to th' Asphaltic Pool:
Peor his other name, when he enticed
Israel in Sittim, on their march from Nile,
To do him wanton rites, which cost them woe.
Yet thence his lustful orgies he enlarged
Even to that hill of scandal, by the grove
Of Moloch homicide, lust hard by hate,
Till good Josiah drove them thence to Hell.
With these came they who, from the bordering flood
410 Of old Euphrates to the brook that parts
Egypt from Syrian ground, had general names
Of Baalim and Ashtaroth—those male,
These feminine. For Spirits, when they please,
Can either sex assume, or both; so soft
And uncompounded is their essence pure,
Not tried or manacled with joint or limb,
Nor founded on the brittle strength of bones,
Like cumbrous flesh; but, in what shape they choose,
Dilated or condensed, bright or obscure,
430 Can execute their airy purposes,
And works of love or enmity fulfil.
For those the race of Israel oft forsook
Their Living Strength, and unfrequented left
His righteous altar, bowing lowly down
To bestial gods; for which their heads as low
Bowed down in battle, sunk before the spear
Of despicable foes. With these in troop
Came Astoreth, whom the Phoenicians called
Astarte, queen of heaven, with crescent horns;
440 To whose bright image nightly by the moon
Sidonian virgins paid their vows and songs;
In Sion also not unsung, where stood
Her temple on th' offensive mountain, built
By that uxorious king whose heart, though large,
Beguiled by fair idolatresses, fell
To idols foul. Thammuz came next behind,
Whose annual wound in Lebanon allured
The Syrian damsels to lament his fate
In amorous ditties all a summer's day,
450 While smooth Adonis from his native rock
Ran purple to the sea, supposed with blood
Of Thammuz yearly wounded: the love-tale
Infected Sion's daughters with like heat,
Whose wanton passions in the sacred porch
Ezekiel saw, when, by the vision led,
His eye surveyed the dark idolatries
Of alienated Judah. Next came one
Who mourned in earnest, when the captive ark
Maimed his brute image, head and hands lopt off,
460 In his own temple, on the grunsel-edge,
Where he fell flat and shamed his worshippers:
Dagon his name, sea-monster, upward man
And downward fish; yet had his temple high
Reared in Azotus, dreaded through the coast
Of Palestine, in Gath and Ascalon,
And Accaron and Gaza's frontier bounds.
Him followed Rimmon, whose delightful seat
Was fair Damascus, on the fertile banks
Of Abbana and Pharphar, lucid streams.
470 He also against the house of God was bold:
A leper once he lost, and gained a king—
Ahaz, his sottish conqueror, whom he drew
God's altar to disparage and displace
For one of Syrian mode, whereon to burn
His odious offerings, and adore the gods
Whom he had vanquished. After these appeared
A crew who, under names of old renown—
Osiris, Isis, Orus, and their train—
With monstrous shapes and sorceries abused
480 Fanatic Egypt and her priests to seek
Their wandering gods disguised in brutish forms
Rather than human. Nor did Israel scape
Th' infection, when their borrowed gold composed
The calf in Oreb; and the rebel king
Doubled that sin in Bethel and in Dan,
Likening his Maker to the grazed ox—
Jehovah, who, in one night, when he passed
From Egypt marching, equalled with one stroke
Both her first-born and all her bleating gods.
490 Belial came last; than whom a Spirit more lewd
Fell not from Heaven, or more gross to love
Vice for itself. To him no temple stood
Or altar smoked; yet who more oft than he
In temples and at altars, when the priest
Turns atheist, as did Eli's sons, who filled
With lust and violence the house of God?
In courts and palaces he also reigns,
And in luxurious cities, where the noise
Of riot ascends above their loftiest towers,
500 And injury and outrage; and, when night
Darkens the streets, then wander forth the sons
Of Belial, flown with insolence and wine.
Witness the streets of Sodom, and that night
In Gibeah, when the hospitable door
Exposed a matron, to avoid worse rape.

These were the prime in order and in might:
The rest were long to tell; though far renowned
Th' Ionian gods—of Javan's issue held
Gods, yet confessed later than Heaven and Earth,
510 Their boasted parents;—Titan, Heaven's first-born,
With his enormous brood, and birthright seized
By younger Saturn: he from mightier Jove,
His own and Rhea's son, like measure found;
So Jove usurping reigned. These, first in Crete
And Ida known, thence on the snowy top
Of cold Olympus ruled the middle air,
Their highest heaven; or on the Delphian cliff,
Or in Dodona, and through all the bounds
Of Doric land; or who with Saturn old
520 Fled over Adria to th' Hesperian fields,
And o'er the Celtic roamed the utmost Isles.

All these and more came flocking; but with looks
Downcast and damp; yet such wherein appeared
Obscure some glimpse of joy to have found their Chief
Not in despair, to have found themselves not lost
In loss itself; which on his countenance cast
Like doubtful hue. But he, his wonted pride
Soon recollecting, with high words, that bore
Semblance of worth, not substance, gently raised
530 Their fainting courage, and dispelled their fears.
Then straight commands that, at the warlike sound
Of trumpets loud and clarions, be upreared
His mighty standard. That proud honour claimed
Azazel as his right, a Cherub tall:
Who forthwith from the glittering staff unfurled
Th' imperial ensign; which, full high advanced,
Shone like a meteor streaming to the wind,
With gems and golden lustre rich emblazed,
Seraphic arms and trophies; all the while
540 Sonorous metal blowing martial sounds:
At which the universal host up-sent
A shout that tore Hell's concave, and beyond
Frighted the reign of Chaos and old Night.
All in a moment through the gloom were seen
Ten thousand banners rise into the air,
With orient colours waving: with them rose
A forest huge of spears; and thronging helms
Appeared, and serried shields in thick array
Of depth immeasurable. Anon they move
550 In perfect phalanx to the Dorian mood
Of flutes and soft recorders—such as raised
To height of noblest temper heroes old
Arming to battle, and instead of rage
Deliberate valour breathed, firm, and unmoved
With dread of death to flight or foul retreat;
Nor wanting power to mitigate and swage
With solemn touches troubled thoughts, and chase
Anguish and doubt and fear and sorrow and pain
From mortal or immortal minds. Thus they,
560 Breathing united force with fixed thought,
Moved on in silence to soft pipes that charmed
Their painful steps o'er the burnt soil. And now

Advanced in view they stand—a horrid front
Of dreadful length and dazzling arms, in guise
Of warriors old, with ordered spear and shield,
Awaiting what command their mighty Chief
Had to impose. He through the armed files
Darts his experienced eye, and soon traverse
The whole battalion views—their order due,
570 Their visages and stature as of gods;
Their number last he sums. And now his heart
Distends with pride, and, hardening in his strength,
Glories: for never, since created Man,
Met such embodied force as, named with these,
Could merit more than that small infantry
Warred on by cranes—though all the giant brood
Of Phlegra with th' heroic race were joined
That fought at Thebes and Ilium, on each side
Mixed with auxiliar gods; and what resounds
580 In fable or romance of Uther's son,
Begirt with British and Armoric knights;
And all who since, baptized or infidel,
Jousted in Aspramont, or Montalban,
Damasco, or Marocco, or Trebisond,
Or whom Biserta sent from Afric shore
When Charlemain with all his peerage fell
By Fontarabbia. Thus far these beyond
Compare of mortal prowess, yet observed
Their dread Commander. He, above the rest
590 In shape and gesture proudly eminent,
Stood like a tower. His form had yet not lost
All her original brightness, nor appeared
Less than Archangel ruined, and th' excess
Of glory obscured: as when the sun new-risen
Looks through the horizontal misty air
Shorn of his beams, or, from behind the moon,
In dim eclipse, disastrous twilight sheds
On half the nations, and with fear of change
Perplexes monarchs. Darkened so, yet shone


600
 Above them all th' Archangel: but his face
Deep scars of thunder had intrenched, and care
Sat on his faded cheek, but under brows
Of dauntless courage, and considerate pride
Waiting revenge. Cruel his eye, but cast
Signs of remorse and passion, to behold
The fellows of his crime, the followers rather
(Far other once beheld in bliss), condemned
For ever now to have their lot in pain—
Millions of Spirits for his fault amerced
610 Of Heaven, and from eternal splendours flung
For his revolt—yet faithful how they stood,
Their glory withered; as, when heaven's fire
Hath scathed the forest oaks or mountain pines,
With singed top their stately growth, though bare,
Stands on the blasted heath. He now prepared
To speak; whereat their doubled ranks they bend
From wing to wing, and half enclose him round
With all his peers: attention held them mute.
Thrice he assayed, and thrice, in spite of scorn,
620 Tears, such as Angels weep, burst forth: at last
Words interwove with sighs found out their way:—
"O myriads of immortal Spirits! O Powers
Matchless, but with th' Almighty!—and that strife
Was not inglorious, though th' event was dire,
As this place testifies, and this dire change,
Hateful to utter. But what power of mind,
Forseeing or presaging, from the depth
Of knowledge past or present, could have feared
How such united force of gods, how such
630 As stood like these, could ever know repulse?
For who can yet believe, though after loss,
That all these puissant legions, whose exile
Hath emptied Heaven, shall fail to re-ascend,
Self-raised, and repossess their native seat?
For me, be witness all the host of Heaven,
If counsels different, or danger shunned
By me, have lost our hopes. But he who reigns
Monarch in Heaven till then as one secure
Sat on his throne, upheld by old repute,
640 Consent or custom, and his regal state
Put forth at full, but still his strength concealed—
Which tempted our attempt, and wrought our fall.
Henceforth his might we know, and know our own,
So as not either to provoke, or dread
New war provoked: our better part remains
To work in close design, by fraud or guile,
What force effected not; that he no less
At length from us may find, who overcomes
By force hath overcome but half his foe.
650 Space may produce new Worlds; whereof so rife
There went a fame in Heaven that he ere long
Intended to create, and therein plant
A generation whom his choice regard
Should favour equal to the Sons of Heaven.
Thither, if but to pry, shall be perhaps
Our first eruption—thither, or elsewhere;
For this infernal pit shall never hold
Celestial Spirits in bondage, nor th' Abyss
Long under darkness cover. But these thoughts
660 Full counsel must mature. Peace is despaired;
For who can think submission? War, then, war
Open or understood, must be resolved."

He spake; and, to confirm his words, outflew
Millions of flaming swords, drawn from the thighs
Of mighty Cherubim; the sudden blaze
Far round illumined Hell. Highly they raged
Against the Highest, and fierce with grasped arms
Clashed on their sounding shields the din of war,
Hurling defiance toward the vault of Heaven.
670 There stood a hill not far, whose grisly top
Belched fire and rolling smoke; the rest entire
Shone with a glossy scurf—undoubted sign
That in his womb was hid metallic ore,
The work of sulphur. Thither, winged with speed,
A numerous brigade hastened: as when bands
Of pioneers, with spade and pickaxe armed,
Forerun the royal camp, to trench a field,
Or cast a rampart. Mammon led them on—
Mammon, the least erected Spirit that fell
From Heaven; for even in Heaven his looks and thoughts
Were always downward bent, admiring more
The riches of heaven's pavement, trodden gold,
Than aught divine or holy else enjoyed
In vision beatific. By him first
Men also, and by his suggestion taught,
Ransacked the centre, and with impious hands
Rifled the bowels of their mother Earth
For treasures better hid. Soon had his crew
Opened into the hill a spacious wound,
690 And digged out ribs of gold. Let none admire
That riches grow in Hell; that soil may best
Deserve the precious bane. And here let those
Who boast in mortal things, and wondering tell
Of Babel, and the works of Memphian kings,
Learn how their greatest monuments of fame
And strength, and art, are easily outdone
By Spirits reprobate, and in an hour
What in an age they, with incessant toil
And hands innumerable, scarce perform.
700 Nigh on the plain, in many cells prepared,
That underneath had veins of liquid fire
Sluiced from the lake, a second multitude
With wondrous art founded the massy ore,
Severing each kind, and scummed the bullion-dross.
A third as soon had formed within the ground
A various mould, and from the boiling cells
By strange conveyance filled each hollow nook;
As in an organ, from one blast of wind,
To many a row of pipes the sound-board breathes.
710 Anon out of the earth a fabric huge
Rose like an exhalation, with the sound
Of dulcet symphonies and voices sweet—
Built like a temple, where pilasters round
Were set, and Doric pillars overlaid
With golden architrave; nor did there want
Cornice or frieze, with bossy sculptures graven;
The roof was fretted gold. Not Babylon
Nor great Alcairo such magnificence
Equalled in all their glories, to enshrine
720 Belus or Serapis their gods, or seat
Their kings, when Egypt with Assyria strove
In wealth and luxury. Th' ascending pile
Stood fixed her stately height, and straight the doors,
Opening their brazen folds, discover, wide
Within, her ample spaces o'er the smooth
And level pavement: from the arched roof,
Pendent by subtle magic, many a row
Of starry lamps and blazing cressets, fed
With naptha and asphaltus, yielded light
730 As from a sky. The hasty multitude
Admiring entered; and the work some praise,
And some the architect. His hand was known
In Heaven by many a towered structure high,
Where sceptred Angels held their residence,
And sat as Princes, whom the supreme King
Exalted to such power, and gave to rule,
Each in his Hierarchy, the Orders bright.
Nor was his name unheard or unadored
In ancient Greece; and in Ausonian land
740 Men called him Mulciber; and how he fell
From Heaven they fabled, thrown by angry Jove
Sheer o'er the crystal battlements: from morn
To noon he fell, from noon to dewy eve,
A summer's day, and with the setting sun
Dropt from the zenith, like a falling star,
On Lemnos, th' Aegaean isle. Thus they relate,
Erring; for he with this rebellious rout
Fell long before; nor aught aviled him now
To have built in Heaven high towers; nor did he scape
750 By all his engines, but was headlong sent,
With his industrious crew, to build in Hell.
Meanwhile the winged Heralds, by command
Of sovereign power, with awful ceremony
And trumpet's sound, throughout the host proclaim
A solemn council forthwith to be held
At Pandemonium, the high capital
Of Satan and his peers. Their summons called
From every band and squared regiment
By place or choice the worthiest: they anon
760 With hundreds and with thousands trooping came
Attended. All access was thronged; the gates
And porches wide, but chief the spacious hall
(Though like a covered field, where champions bold
Wont ride in armed, and at the Soldan's chair
Defied the best of Paynim chivalry
To mortal combat, or career with lance),
Thick swarmed, both on the ground and in the air,
Brushed with the hiss of rustling wings. As bees
In spring-time, when the Sun with Taurus rides,
770 Pour forth their populous youth about the hive
In clusters; they among fresh dews and flowers
Fly to and fro, or on the smoothed plank,
The suburb of their straw-built citadel,
New rubbed with balm, expatiate, and confer
Their state-affairs: so thick the airy crowd
Swarmed and were straitened; till, the signal given,
Behold a wonder! They but now who seemed
In bigness to surpass Earth's giant sons,
Now less than smallest dwarfs, in narrow room
780 Throng numberless—like that pygmean race
Beyond the Indian mount; or faery elves,
Whose midnight revels, by a forest-side
Or fountain, some belated peasant sees,
Or dreams he sees, while overhead the Moon
Sits arbitress, and nearer to the Earth
Wheels her pale course: they, on their mirth and dance
Intent, with jocund music charm his ear;
At once with joy and fear his heart rebounds.
Thus incorporeal Spirits to smallest forms
790 Reduced their shapes immense, and were at large,
Though without number still, amidst the hall
Of that infernal court. But far within,
And in their own dimensions like themselves,
The great Seraphic Lords and Cherubim
In close recess and secret conclave sat,
A thousand demi-gods on golden seats,
Frequent and full. After short silence then,
And summons read, the great consult began.

 

 

Het paradijs verloren

Nederlandse vertaling © Jules Grandgagnage (2021)

Aan de lezer: Op deze website treft u een 'kale' versie aan van de uitgebreidere vertaling zoals die in boekvorm werd gepubliceerd, dus zonder inleiding, commentaar, samenvattingen en uitgebreide verklarende noten.

Boek I - Boek II - Boek III - Boek IV -Boek V -Boek VI
Boek VII - Boek VIII - Boek IX - Boek X - Boek XI - Boek XII




BOEK I



Zing over d' eerste zonde van de mens
en hoe de vrucht van de verboden boom
dood en verdriet bracht in de wereld en het
verlies van Eden, tot een groter Mens
herstel bracht van 't gezegend paradijs;

Bezing dit, Muze, die op de heilige top
van Choreb of Sinaï een herder bezielde
die 't uitverkoren zaad voor 't eerst onthulde
hoe uit de chaos van het begin de hemel
en de aarde oprees, of, zo u wil,
op Sions heuvel, en hoe Sions beek
op Gods bevel daar sneller vloeide; aldaar
roep ik uw hulp in voor mijn gedurfde lied;
Een zang die boven Pindus' top zal stijgen
en daar zijn lied in boude vlucht laat klinken,
in alles overtreffend rijm of proza;
En U, O Hemelgeest, die het zuivere hart
veel meer van waarde acht dan alle tempels,
Leer me, U hebt de kennis van het begin
en spreidde uw wijdse vleugels over het Niets
als een duif die broedt en zwanger maakt;
Verlicht in mij wat duister is, verhef
wat in mij laag, verdorven is, versterk
de kracht van mijn woorden zodat zij Gods plan
verklaren in het licht van zijn voorzienigheid,
zodat de mens begrijpt wat Hij verlangt.

Zeg eerst — want niets onttrekt zich aan uw oog,
in hemel of in het diepste van de hel —
wat Adam en Eva, in hun gelukkige staat
van opperste hemelse gunst toch heeft bewogen
om hun schepper zo af te vallen, zijn wil
te schenden om één enkele ontzegging;
Wie verleidde hen tot rebellie?
Dat hels serpent was het dat hen bedroog,
door nijd en blinde wraakzucht opgestookt,
ons aller moeder voorloog, en wiens trots
zijn eigen val teweegbracht, uit de hemel
werd verjaagd met de rebelse engelen
die hem steunden in zijn ambitie
om d' hoogste God in glorie te overtreffen;
Gods gelijke waande hij zich, Diens troon
en monarchie waren zijn opperste doel.
De hemel ontbrandde hij in ijdele strijd,
zich trots verzettend tot de Almachtige
hem brandend uit de hoge hemel wierp,
zijn bodemloze neergang tegemoet;
In adamantine ketenen geboeid,
zou hij eeuwig schroeien in 't wrekend vuur,
hij, die zich verstoutte God te tarten.

Negen dagen en nachten lag hij
met zijn afgrijselijke horde, verslagen
wentelend in een kolk van razend vuur,
eeuwig vervloekt, hoewel onsterfelijk.
Zijn gramschap laaide hoger op dan 't vuur
dat hem omringde, om het verloren geluk
en het oneindig lijden dat hem kwelde.
Met ogen vol nijd blikte hij in 't rond,
en zag de ellende aan met groeiende haat.
Meteen ziet hij met verre engelenblik
de verlaten en verwoeste plek,
Een gruwelkerker, aan alle kanten rond,
Een grote oven met vlammen zonder licht
waar het leed van deze vreselijke oorden
slechts zichtbaar wordt gemaakt door duisternis;
Hij overziet een vlakte van verdriet
en treurende schaduwen die rusteloos dwalen,
zonder hoop, waar eeuwige foltering kwelt
en een woeste vlammenzee zich voedt
met altijd brandende, onverteerde zwavel.
Zo'n plaats heeft d'Eeuwige God voor hen bereid
die tegen Hem in opstand kwamen: in het duister,
zo ver van Hem verwijderd dat Zijn Licht
hen niet bereikte: driemaal d' afstand van Zijn
Centrum tot de uiterste pool lag hun gevang.
Hoe ongelijk aan 't oord dat z' eens bewoonden!
De metgezellen van zijn Val ziet hij,
belaagd door vloed en stormen van wervelend vuur,
met naast zich, in macht en zonde schier gelijk,
in woeste wenteling één die lang nadien
in Palestina Beëlzebub zou heten.
Hem sprak de Aartsvijand (bekend als Satan
in de hemel) de gruwelijke stilte verbrekend
met boude woorden aan en begon: —

"Als jij het bent, maar na je val zo anders
dan wie je was in het blije Rijk van Licht,
helderder dan de myriaden sterren —
Hij die eens in onderling beraad
als mijn gelijke in elke onderneming
hoop en glorie met mij deelde, moet nu,
steeds vereend met mij, de ellende van
de ondergang proeven. In welke afgrond
vielen wij, en vanop welke hoogte!
Hoeveel sterker bleek Hij met Zijn donder
wiens krachtige armen wij toen niet konden kennen?
Toch zwicht ik niet voor wat die overwinnaar
in zijn woede kan doen, noch heb ik berouw
of wil ik iets veranderen aan mijn doel,
gevoed door haat voor wie mij onrecht deed.
Die m' ertoe dreef de Machtige te bestrijden
En in die strijd ontelbare gewapende geesten
aantrok die Hem durfden te verachten:
Ze gaven de voorkeur aan mij boven Hem, aldus
Zijn opperste macht met tegenmacht uitdagend;
In onzekere strijd, in d' hemelvlakten
schudden ze aan Zijn troon. Eén veldslag verloren?
Niet alles — de wil geeft zich nooit gewonnen,
noch de haat en vastberadenheid
om zich te wreken met moed die nooit zal zwichten:
Wat nog zal nooit aan Hem onderworpen worden?
Die roem zal Hij mij nooit kunnen ontrukken;
Een knieval doen en smeken om genade
en Zijn Goddelijke Macht vereren, Hij die
door deze schrikbarende arm onlangs nog vreesde
voor Zijn Troon — het zou verwerpelijk zijn;
In blaam en schande erger dan mijn Val;
De godgelijke kracht die 't lot mij gaf
en d' hemelse substantie van mijn wezen
kan niet vergaan, en de voorbije slag
bewees dat wij in wapens en beleid
Zijn gelijke zijn, en deze oorlog 
kunnen winnen, door sluwheid of geweld, 
van onze onverzoenlijk grote Vijand,
die zich nu in zijn triomf verheugt
tiran te zijn over alle hemelen."
Zo sprak de gevallen Engel, hoewel in pijn,
luid snoevend maar gekweld door diepe wanhoop;
Meteen antwoordde zijn onverschrokken kompaan:

"O Vorst, O Heerser van zovele tronen!
die de serafijnen ten oorlog voerde
en in ontzaglijke daden de eeuwige Koning
van de hemel in gevaar bracht
en onbevreesd Zijn opperste macht uittestte,
hetzij door geweld, toeval of het lot.
Maar al te goed besef ik wat er gebeurde:
de ondergang en 't smadelijk verlies
die ons de hemel kostten; en hoe Gods
gruwelijke kracht ons verpletterde;
voor zover Goden en hemelse wezens
kunnen vergaan: want geest en hart blijven
onoverwinnelijk en krachten keren terug,
al doofde de vlam van ons heil en geluk nu uit
verzwolgen door ellende zonder einde.
Maar wie weet liet onze Overwinnaar
(in wiens almacht ik nu geloof, alleen dan
was het mogelijk ons leger te verslaan)
onze geest en ons hart intact,
zodat we intenser en langer zouden lijden,
Zo kunnen we zijn wraakzuchtige toorn bevredigen,
en Hem naar oorlogsrecht dienen als slaaf
Wat hij ook van ons verlangt, hetzij
Hier te werken in het vuur van Hades,
of als Zijn bodes in deze sombere diepten?
Wat zou het ons dan baten kracht te hebben
of onsterfelijk te zijn als wij
eeuwigdurende straf moeten ondergaan?"

Snel kwam het antwoord van de Aartsdemon:
"Gevallen cherub, in handelen of in lijden
brengt zwakheid slechts ellende, maar wees verzekerd:
Nooit was het onze taak om goed te doen:
Steeds was kwaad doen onze enige vreugde,
omdat 't zich kant tegen Zijn Hoogste Wil
die wij bestrijden. Als Zijn Voorzienigheid
dan toch het goed wil halen uit ons kwaad
is het onze plicht om dit weer om te keren,
zodat terug kwaad kan groeien uit het goede;
Al we daar vaak in slagen, zal Hij misschien
daaronder lijden en, zo ik me niet vergis,
Zijn diepste plannen van hun doel doen wijken.
Maar zie! De boze Triomfator gebiedt
Zijn wraakengelen naar de hemelpoort
terug te keren nu de hagelstorm
die ons vallend trof is gekalmeerd;
Nu de vurige golven die ons wachtten
in de hemelafgrond zijn verstild;
Nu de donder, gevleugeld met rode bliksem
zijn laatste pijl verschoot en zijn gebrul
niet langer de mateloze diepte verstoort.
Onze vijand schenkt ons, uit minachting of
verzadigde woede, deze te grijpen kans! 
Zie je die droge, verlaten en woeste vlakte,
oord van woestenij, beroofd van licht,
behalve de bleke, angstaanjagende gloed
van blauwzwarte vlammen? Daarheen gaan we, 
de vlammenzee met vurige tongen ontvluchtend;
Rusten, indien rust daar mogelijk is;
Terwijl we onze gekwelde legioenen verzamelen,
bedenken we hoe we voortaan onze vijand
het hardst kunnen treffen, hoe we deze
catastrofe te boven kunnen komen,
en welke kracht uit nieuwe hoop kan groeien;
Zo niet, welke volharding uit wanhoop ontstaat."
Zo sprak Satan tot wie naast hem lag,
met opgeheven hoofd boven de golf
en fonkelende ogen, zijn lichaam liggend
op de vloed, lang uitgestrekt,
Menige roeden mat hij, in omvang gelijk
aan de grootste monsters uit de fabels,
Titaans, uit aarde geboren, in strijd met Zeus,
Briareos of Typhoeus, een hol bewonend
bij het oude Tarsus, of het zeemonster
Leviathan, de grootste van Gods schepsels
die de oceanen ooit doorzwom.
Vaak rust het beest uit in het Noorse schuim;
de schipper van een bootje, verdwaald in duisternis,
hield hem, volgens zeelui, eens voor een eiland,
Zijn anker gehaakt in de geschubde huid
meerde hij aan lij, terwijl de nacht de zee
omhulde en de verlangde dag uitstelde.

Zo lag de enorme Aartsvijand geketend
op het brandende meer; zonder de Wil
van de Almachtige had hij zijn hoofd
niet één keer kunnen heffen uit de poel; 
Zonder de toestemming van de heersende Hemel
had hij zijn duister plan niet kunnen vormen
en zijn pad kiezen naar verdoemenis
door anderen kwaad te doen, om woedend te zien
hoe zijn slechtheid uiteindelijk oneindige goedheid,
genade en barmhartigheid laat vloeien
op wie hij had verleid, en op zichzelf.
drievoudige verwarring, toorn en wraak.

Plotseling rijst zijn machtige gestalte
op vanuit de poel, de vlammentongen
buigend met zijn hand, het golvend vuur
terugdrijvend in het gruwelijke dal.
In brede vlucht slaat hij zijn vleugels uit,
wiekend door de donkere lucht die zijn
ongewone gewicht moet dragen, tot hij
neerstrijkt op droog land, zo het land mag heten
dat brandt met vast en niet met vloeibaar vuur,
En van een kleur zoals verschijnt wanneer
de kracht van onderaardse winden een heuvel
van Pelorus meevoert of een brok
afscheurt van de donderende Etna 
wiens brandbare ingewanden het vuur ontvangen,
verdampt de wind voeden met minerale woede
en een verschroeide bodem achterlaten
in stank en rook. Zo was de rustplaats die
de voetzool van de onzalige vond. Hem volgde
zijn lotgenoot; beiden de Styx ontvloden
als goden: op eigen herwonnen kracht vertrouwend,
en niet ontvangen als opperste hemelse gunst.

"Is dit het oord, de bodem, het klimaat,"
sprak Satan verloren, "de woonplaats die ons toevalt
in ruil voor de Hemel? — droevige duisternis
in plaats van hemels licht? Het zij zo, daar Hij
als soeverein naar willekeur beslist
wat juist is: 't is best ver weg te zijn van Hem die,
aan ons gelijk in rede, met machtsvertoon
gelijken dwingt tot buigen voor Zijn Wil.
Vaarwel dus, lieflijke velden! Welkom gruwel!
Heil, helse wereld! Diep inferno,
Ontvang uw nieuwe meester —wiens geest door tijd
noch plaats kan worden gedwongen te veranderen.
Die vaste geest is op zichzelf een plaats
die hemel tot hel en hel tot hemel maakt.
Wat geeft het waar ik ben? Ik blijf dezelfde
en wat ik moet zijn, niet minder dan degene
die aan de donder zijn grote macht ontleent!
Hier zijn we vrij; de Almachtige bouwde hier niets
waarvoor hij ons uit afgunst weg zou jagen:
Hier kunnen we in vrede heersen; die keuze
is waard om na te streven, al is het in hel:
Beter een heerser in hel dan een knecht in de hemel!
Maar waarom liggen nog in gindse poel, 
onze getrouwen, deelgenoten in 't verlies,
verbijsterd en vergeten, en roepen we ze niet
om hier hun leed en lot met ons te delen
in dit onzalige oord? Om nog eén keer
de wapens op te nemen en te trachten
de hemel te winnen of meer in de hel te verliezen?"

Zo sprak Satan en zo antwoordde Beëlzebub:
"Aanvoerder van dit schitterend leger dat niemand
zou kunnen verslaan buiten de Almachtige!
Eens ze die stem horen, worden ze vervuld
van hoop en vertrouwen in gevaar — zo vaak
gehoord wanneer de strijd het hevigst woedde
en onze gelederen dreigden te breken,
was dit hun meest geruststellend signaal —
Hoewel ze nu uitgeput en kruipend
op dat gindse meer van vuur liggen
zoals wij toen, verbijsterd en verstomd;
geen wonder, na zulke val van grote hoogte!"

Nauwelijks zweeg hij, of de duivelse leider
begaf zich naar de oever, zijn zware schild,
groot, rond, gestaald in sterrenvuur
op zijn rug gezwaaid, de wijde schijf
hing aan zijn schouders als de maan, wier omtrek
de Toscaanse geleerde met zijn kijker
's avonds vanop Fiesoles top kan zien,
of in Valdarno, op zoek naar nieuwe landen,
rivieren of bergen in haar vlekkige ronding.
Zijn speer — waarbij de hoogste pijnboom, gekapt
op Noorse heuvels als mast bestemd voor 't schip
van een admiraal, een twijg leek —
diende hem tot steun bij het moeizaam stappen
over de hete mergel: hoe verschillend
van het hemelse azuur! Verzengende hitte
van 't vuurgewelf kwelde hem, maar niettemin
hield hij vol en verbeet de pijn
tot hij de rand van de vuurzee bereikte
en zijn engelenscharen toesprak die,
bedwelmd als een hoop gevallen bladeren
die beken van Vallombrosa bedekken
onder de kruinen van het Etrurisch woud,
of zegge, verspreid over de Rode Zee
als toen Orion winden wapende en golven
Busiris en zijn ruiterij verzwolgen
toen die in hun perfide haat het volk
van Israël vervolgden tot aan de kust
en het water bezaaid was met lijken
tussen gebroken strijdwagenwielen.
Zo lag zijn helleschaar op de vloed verstrooid,
verworpen en verward door het wrede lot.

Hij riep zo luid dat alle holle diepten
der hel zijn stem weergalmden: "Prinsen, heersers,
krijgers, bloemen van een verloren hemel,
Als zulke verbijstering eeuwige geesten
in zijn greep kan krijgen, vraag ik me af:
Hebben jullie deze plaats uitgekozen
om je vermoeide deugd na harde strijd
te pozen als in een hemelse vallei?
Of zwoer je in deze schandelijke houding
je veroveraar te eren die cherubs
en serafs ziet wentelen in de vloed
met wapens en standaarden verstrooid,
tot vanuit de hemelpoort zijn volgers
voordeel zien en dalend ons vertrappen,
in onze zwakte, of met bliksemschichten
op de bodem spietsen van deze kolk?
Ontwaak, sta op, of wees voorgoed gevallen!"

Beschaamd hoorden ze toe, en strekten haastig
hun vleugels, als wachters die tijdens hun dienst slapend
betrapt worden door wie ze het meeste vrezen
verward rechtveren om aan het werk gaan.
Ze waren zich zeer bewust van hun conditie
en voelden nog steeds elke hevige pijn;
Toch bracht weldra de stem van hun leider
tallozen in beweging. Alsof Mozes' 
machtige staf in de donkere dagen
van Egypte, zwaaiend aan de oever,
een zwarte wolk sprinkhanen opriep
die door Eurus gedragen Farao's rijk 
en alle landen van de Nijl verduisterde;
Zo talloos was het boze engelenschaar,
zwevend op wieken onder het helledak,
Omhoog, omlaag, alom de felle vuren;
tot hun sultan zijn geheven speer
als teken zwaaide om hun koers te sturen,
en zij in evenwicht op 't vaste sulfer
landden en de hele vlakte vulden:
Een menigte groter dan het volkrijk Noorden 
ooit had geschud uit zijn bevroren schoot,
toen zij de Rijn en Donau overstaken
en hun barbaarse zonen zich verspreidden
voorbij Gibraltar en het Lybisch zand.
Terstond haastten zich van elke groep
en eskadron de leiders naar hem toe,
hun grote leider, — goddelijke gedaanten,
de mens ver overtreffend in prinselijke
waardigheid; Machten die in de hemel
troonden, nu geschrapt uit d' hemelse boeken
zonder herinnering in 't Levensboek
om hun opstandigheid. Hun nieuwe namen,
onder Eva's zonen nog niet bekend,
kregen ze toen ze over de aarde doolden
onder de mensen die God op de proef wilde stellen;
Met valsheden en leugens verleidden zij
de mens om aan hun Schepper te verzaken
en de onzichtbare Glorie die hen maakte
te ruilen voor de beeltenis van een dier,
vereerd met pracht en praal, en opgesmukt
met goud en vrolijk ritueel; En duivels
om als barbaarse goden te aanbidden.
Toen waren ze onder vele namen bekend
als afgoden in de hele heidense wereld.

Zeg mij, o Muze, hun namen, toen bekend,
Wie eerst, wie laatst opstond uit de sluimer
van dat vurig bed toen hun keizer
hen riep als naasten in rang naar 't barre strand,
terwijl de naamloze massa achterbleef?
De hoogsten die uit het hellegat opstegen
waren zij die aasden op aardse prooien
en hun zetels lang daarna zelfs
naast Gods hoogste troon durfden plaatsen,
hun altaar bij dat van Hem werden zij goden
vereerd in vele landen, Jehova's donder
trotserend, tronend tussen de Cherubim;
Ze plaatsten zowaar binnen Zijn Heiligdommen
hun schandelijke heidense tabernakels;
Zo schonden ze Zijn heilige riten en feesten,
Zijn Licht aanvallend met hun duisternis.

Eerst was er schrikkoning Moloch, door zijn offers
besmeurd met bloed en tranen van ouders; de kreten
van hun kinderen door drums en tamboerijnen
overstemd toen ze door het vuur liepen
naar het beeld dat de amnonieten
vereerden in Rabba's waterachtige vlakte,
in Argob en in Basan, tot aan de stroom
van het verre Arnon. Nog niet voldaan
door zo'n vermetel nabuurschap, verleidde hij
de wijze Salomon tot het bouwen
van zijn tempel in 't aanzicht van Gods huis,
op die infame heuvel, van Hinnoms lieflijk
dal zijn bidplaats makend, nu Tophet
of zwart Gehenna genoemd, een aardse hel.

Dan schunnige Kamos, de schrik van Moabs zonen
van Aroar tot Nebo en de wildernis
van zuidelijk Abarim, in Hesebon
en Horonaim, Seons rijk voorbij
het bloemendal van wijnrankrijk Sibma,
en Eleale tot aan de Dode Zee:
Ook Peor was zijn naam toen hij in Sittim
Israëlieten op weg naar Kanaän verleidde 
tot wulpse riten, wat ze zouden bekopen.
Van daaruit verspreidde hij zijn orgieën verder;
Tot aan de Olijfberg in Molochs schandelijk woud
verhardde lust tot haat door zijn gruweldaad,
tot Josia ze naar de hel verdreef.
Met hen kwamen twee die in de streek
tussen de grensrivier - de oude Eufraat -
en de beek tussen Syrië en Egypte
de namen Baäls en Astartes droegen —
't zij vrouwelijk of mannelijk, want geesten
kunnen naar believen beide zijn;
zo zacht en ongevormd is hun essentie,
vrij van gewrichten en ledematen,
noch gebouwd op broze kracht van botten;
Als het logge vlees, maar in een vorm naar keuze,
Groter of kleiner, lichter of donkerder,
richten zij zich op hun verheven taken,
gewijd aan liefde of aan vijandschap.
Voor hen verloochende 't volk van Israël vaak
zijn Levende Kracht, en liet Zijn wettig altaar
onbezocht om zich te buigen voor
hun beestachtige goden, hun hoofd in de strijd
nog lager buigend voor de speer van
verachtelijke vijanden. Met hen
kwam Astoreth, met maansikkelhorens,
Astarte, Fenicisch hemelkoningin
Bij maanlicht wordt haar schitterend beeld door maagden
uit Sidon in liederen en geloften bezongen; 
Ook in Sion, op de berg der schande,
werd zij vereerd waar haar tempel stond,
gebouwd door de vrouwenzieke koning,
die, verleid door haar dienaressen,
voor afgodsbeelden bezweek. Dan Tammuz,
wiens jaarlijks sterven in Libanon werd beweend
door Fenicische meisjes, die treurend om zijn lot
de hele zomer liefdesliedjes zongen,
terwijl de gladde rivier Adonis, roodvloeiend —
naar men dacht door het bloed van zijn wonde —
van zijn geboorterots naar zee vloeide:
Dit liefdesverhaal wond Sions maagden zo op
dat zij, zo zag Ezekiel in zijn visioen
over Juda's dwalende afgoderij,
de wulpsheid van hun zedeloze passies
zelfs botvierden in de heilige poort.
Toen kwam er een die rouwde sinds de tijd
dat men de buitgemaakte ark in zijn 
tempel had gezet, en zijn beeld
onteerde met afgebroken hoofd en handen:
Zijn naam was Dagon, een zeemonster, bovenaan mens,
onderaan vis, die zijn tempel bouwde
hoog in Azotus, alom gevreesd 
langs Palestijnse kusten, in Gath en Askelon
en aan de grens van Akkaron en Gaza.
Hem volgde Rimmon, met zijn bekoorlijke zetel
in 't schone Damascus, op de vruchtbare oevers
van Parpar en Abbana's heldere stromen.
Ook hij had zich tegen Gods Huis gekeerd:
verloor eens een melaatse en won een vorst;
Achaz, zijn dwaze overwinnaar, lokte hij weg
van Gods altaar om het te ruilen voor
een Syrisch offerblok, waar hij goden
vereerde die hij pas had overwonnen
en zijn verfoeilijke offerandes brandden.
Vervolgens verscheen een kliek oude befaamden —
Osiris, Isis, Horus en hun gevolg —
in monsterlijke gedaantes die met magie
het dolle Egypte en zijn priesters dwongen
hun dwalende goden in dierenvorm te zoeken
en niet in mensengedaante. Israël
ontkwam niet aan besmetting: zij smolten geleend
goud voor het kalf van Horeb. De opstandige vorst
verdubbelde die zonde in Dan en Bethel,
de schepper als een grazend rund afbeeldend —
Jehova, die in één nacht, Egypte doorkruisend,
met één enkele slag hun blatende goden
samen met de eerstelingen doodde!
Als laatste kwam Belial, een sluwer geest
viel nooit uit de hemel, en geeneen
die het kwade meer beminde om het kwade.
Hij had geen eigen tempel of rokend altaar;
toch toefde niemand meer in tempels waar
priesters aan God verzaakten, als Eli's zoons,
die met geweld en lust Gods huis vulden!
Hij heerst in koningshoven en paleizen,
en in wellustige steden waar het rumoer
van liederlijkheid boven de torens uitstijgt,
Wanneer de nacht de straten verduistert, verschijnen
Belials zonen, vol schaamtloosheid en wijn,
uit op de hoogste schande, geweld en pijn.
Getuige Sodoms straten, toen 's nachts in Gibea
een gastvrije deur een vrouw blootstelde,
aan 't mannelijk gespuis om erger te voorkomen!

Dit waren de eersten, in rang en in macht;
De anderen, hoewel roemrijk, waren te talrijk:
Ionische goden —uit Javans zaad ontsproten,
als goden vereerd, hoewel later dan
Hemel en Aarde, gewaande ouders; — Titan,
Hemels eerste zoon en zijn gebroed: 
Saturnus, die zijn geboorterecht ontnam,
tot Jupiter, zijn zoon met Rhea, hetzelfde deed;
Aldus regeerde usurpator Jupiter.
Men eerde hen eerst op Kreta's Ida, daarna
op Olympus' besneeuwde top: de middenlucht 
(hun hoogste hemel), of op de Delphische rots ,
of in Dodona, en heel de Dorische streek;
Of zij vluchtten met de oude Saturnus
over Adria en 't land der Hesperiden,
zelfs naar de afgelegen Keltische eilanden.

Al dezen en nog meer kwamen samen,
hun ogen vochtig en teneergeslagen
waarin toch vaag een glimp van vreugde scheen
omdat ze hun leider niet wanhopig vonden,
en na 't verlies zichzelf niet hadden verloren;
Door hun aanblik even ontzet, herwon hij
snel zijn gewone trots en brede spraak,
niet door inhoud maar door kracht gedragen,
herstelden zijn statige woorden hun kwijnende moed.
Op zijn bevel werd onder trompetgeschal
en de oorlogsroep der klaroenen 
zijn machtige standaard gehesen, een eer
die Azazel, een rijzige cherubijn, 
als zijn recht opeiste: Meteen rolde hij
het keizerlijk vaandel van de gouden staf,
nu wapperend als een blinkende meteoor 
goudglanzend, rijk versierd met edelstenen,
engelwapens en trofeeën, terwijl
oorlogsklanken welluidend bleven klinken:
Daarop steeg vanuit de legerschaar
een kreet op die het helgewelf deed trillen, 
en het rijk van oude Nacht en Chaos schudde.
Doorheen de duisternis rezen plots
tienduizend banieren in de lucht, gekleurd
met oriëntaalse tinten; en samen met hen
een onmetelijk woud van speren, helmen en schilden
in dichte rijen, zo ver het oog kon zien.
Dan, marcherend in volmaakte falanx,
op het zoete gluid van dorische fluiten
die het gemoed verheffen, trokken zij
ten strijde zoals de helden van weleer:
zich wapenend voor het gevecht, in plaats van woede
kalmte en vastberadenheid uitstralend,
de dood verkiezend boven laffe vlucht.
Op tonen die verontrustende gedachten verjoegen,
vrees, zorg, pijn en twijfel verdreven
uit sterfelijke of onsterfelijke geesten, aldus
schreden zij in stilte verder als eendere macht,
verenigd door éénzelfde gedachte,
hun pijnlijke stappen op de verbrande aarde
verzacht door de betoverende muziek.

De wapenschouw vangt aan — een doornig front
van schrikkelijke wapens op één lange rij,
in de gedaante van oude krijgers staan zij
met geordend schild en speer, wachtend 
op wat hun grote leider bevelen zal;
Zijn ervaren blik schiet door hun rangen
en overschouwt het hele bataljon:
gezichten en gestalten als van goden!
Op 't laatst telt hij hun aantal, Zijn hart
zwelt op van trots en staalt zijn kracht nog meer,
want nooit sinds de schepping van de mens
werd er een macht aanschouwd als dit leger,
glorieuzer dan dat dwergenvolk dat kraanvogels
bevocht; Zelfs al verenigde men
't reuzengebroed van Phlegra met Trojaanse
helden die vochten bij Thebe en Troje, beiden
versterkt met hulpgoden; Evenmin
weerklonk meer glorie uit fabels over Uthers zoon
met zijn Britse en Bretonse ridders,
of over iedere gedoopte of ongelovige
die sindsdien vocht in Aspramont, Damascus,
Marokko, Trebizonde of Montalbán.
Of die Biserta zond uit Afrika
toen Karel de Grote met al zijn edelen viel
bij Fontarabbia. Zo hoog verheven
boven gewone moed van stervelingen,
gehoorzaamden zij toch uit vrees hun baas 
die in trotse houding en gedrag
boven hen uittorende. Zijn vorm
had niets verloren van zijn schittering,
een gevallen aartsengel wiens glorie
overmaat verloor zoals de zon
die laag moet schijnen door de ochtendmist
met gedempte stralen, of als de maan
haar verduistert onheilsschemering
werpt op de halve wereld en vorsten
voor hun lot op hun troon doet sidderen.

Zo troonde de Aartsengel boven allen, zijn glans
nog niet geheel gedoofd: al had de donder
zijn bleek gezicht met littekens doorgroefd,
aasde hij onverschrokken en onuitgeblust
op wraak. Zijn wrede ogen toonden niettemin
een zweem van wroeging en van medeleven
toen hij zijn trawanten gadesloeg,
voordien in hemels vreugd delend, en nu
gedoemd tot eeuwig pijn doorstaan — Miljoenen
geesten door zijn opstand van de hemel
en haar onmetelijke heerlijkheid beroofd!
Maar zie! Hoe getrouw ze daar staan
hun glorie verschraald, zoals wanneer het vuur
van de hemel de boseik of bergden zengt,
en hun stammen statig, hoewel kaal,
temidden de woestenij blijven staan.
Toen hij begon te spreken, omsloten de flanken
van zijn leger hem en zijn groten
in een halve kring: aandachtig zwijgend.
Driemaal begon hij, en driemaal weende hij,
zijn toorn ten spijt, zoals engelen huilen;
Ten slotte, tussen 't zuchten, klonken zijn woorden: —
"Myriaden van onsterfelijke geesten!
O, Machten die slechts God heeft kunnen bedwingen!—
in een strijd, niet roemloos, maar verloren:
Kijk maar naar deze plaats en hoe ons gruwelijk
lot ons heeft getroffen. Maar welke geest,
met de gave van voorspelling en kennis
van verleden of toekomst, kon ooit
voorzien dat deze godenmacht, een leger
zo sterk als dit, kon worden overwonnen?
Wie twijfelt er nog aan, ondanks 't verlies,
dat dit machtig heer, de hemel leeg
gelopen na zijn verbanning, op eigen kracht
weer opstijgt en zijn verheven zetel opeist?
Wat mij betreft: ik roep u tot getuige,
hemelheir, of ik door slechte raad
of lafheid in gevaar hoop liet vergaan.
Maar de monarch des hemels zat toen stevig
op zijn troon, gesteund door oude faam, 
gewoonte of afspraak zijn koninklijke staat
ten volle tonend, maar zijn kracht verbergend —
wat onze daad opwekte en onze val.
Zijn kracht en onze kracht zijn nu bekend,
Nu lokken wij de strijd niet uit, noch voedt
nieuwe oorlog onze vrees: wel raadzaam
is het om bedrog of list te plannen,
om dat te doen waar brute kracht in faalde;
Aldus leert Hij van ons dat wie door kracht
zijn vijand bedwingt, slechts half heeft gewonnen!
De ruimte zou nieuwe werelden kunnen maken;
Zo ging het gerucht in de hemel, dat Hij weldra
er één ging scheppen om een nieuw geslacht
te planten dat, door Hem begunstigd, in waarde 
gelijk zal zijn aan de hemelzonen.
Daarheen moet, al is 't maar om te spieden,
onze eerste uitbraak gericht zijn, daarheen
of elders, want deze put is niet in staat
hemelse geesten voorgoed te kluisteren, noch
kan deze afgrond ons lang in duister omhullen.
Deze gedachte moet rijpen door beraad;
Vrede als onderwerping is uitzichtloos:
Oorlog dus, bedekt of openlijk."

Zo sprak hij; ter bevestiging van zijn woorden
schoten miljoenen vurige zwaarden omhoog
vanuit de heup van machtige cherubs, de hel
verlichtend met hun plotse gloed. 
Razend
gingen zij tegen de Hoogste tekeer, met wapens
die de oorlogsdonder dreunden op het
daverend schild, het hemelgewelf tartend.
Een heuvel stond nabij, de top bedekt
met vuur en wentelende rook; de rest
met een glanzende korst — een zeker teken
dat in zijn buik metaalerts lag verscholen,
het werk van zwavel. Daarheen spoedde zich
een talrijke brigade op snelle wieken,
zoals verkenners met pik en spade bewapend
het koninklijk leger voorafgaan om geulen te graven
of schansen te bouwen. Mammon leidde hen —
Mammon, de minst verheven geest die ooit
uit de hemel viel, want zelfs daar
richtte hij zijn blik en gedachten
meer neerwaarts naar het betreden goud
van 't hemels plaveisel dan te genieten van wat
gewijd en heilig was om te aanschouwen. 
Hij was het ook die de mens verleidde
met vuile handen de aardeschoot te plunderen
en in haar ingewanden te zoeken naar schatten
die beter verborgen waren gebleven. Zijn ploeg
groef in de heuvel snel een diepe wonde,
en bracht rijke lagen goud aan 't licht.
Dat zulke rijkdom in de hel zou groeien
mag niet verbazen: de goudvloek aardt hier best.
Dat zij die pronken met sterfelijke dingen
en vol bewondering spreken van Babylon
en wat de Memphische vorsten presteerden,
beseffen dat hun roemrijkst monument
in kracht en schoonheid moeiteloos overtroffen
wordt door slechte geesten, die in een uur
voltooien wat door ontelbare handen en hard
labeur nauwelijks in een eeuw zou lukken.
In het veld nabij, waar naar bereide ruimten
vloeibaar vuur vanuit de poel langs ondergrondse
aderen stroomde, smolt een tweede ploeg
met wondere kunst het zware erts, elk soort
scheidend en het droes afschuimend; een derde
groep stond klaar om in de grond verschillende
vormen te maken en vanuit de kokende
kuilen elke holte tot de rand te vullen
zoals één windstoot van de orgelbalg
menige pijpen van 't instrument doet zingen.
Alsof de grond het met één machtige adem
had uitgestoten, verscheen een groots bouwwerk
bij "t zoete geluid van stemmen en muziek —
een tempel gelijk, met pilasters alom
en dorische zuilen met gouden architraaf
waaraan geen kroonlijst of fries ontbrak, versierd
met diep reliëf. Het dak verfraaid met goud.
Noch Babylon, noch het grootse Alcairo 
evenaarden het in al hun glorie 
toen ze hun goden Belarus of Serapis
een tempel schonken, of hun vorsten kroonden
toen Egypte met Assyrië wedijverde
in rijkdom en in praal. Het rijzige gebouw
stond vast en statig: De open bronzen deuren
gaven uitzicht op ruime zalen binnenin
met gladde, niet glooiende vloeren;
Als door verfijnde magie hangend aan
het gewelfde dak, hingen duizenden
rijen schitterende lampen en laaiende toortsen,
gevoed door olie en pek, hun licht strooiend
als uit een hemel. Bewonderend en haastig
kwam de meute binnen, de ene het werk,
de andere de architect prijzend.
Zijn naam was welbekend in de hemel,
door de hoge torens en paleizen
waarin de scepterdragers zetelden
als prinsen, door de opperkoning met grote
macht bekleed als heersers, elk in zijn
rang en hiërarchie. Zelfs in Hellas
en Italisch Ausonië was hij vermaard.
Daar werd van Mulciber, zo was zijn naam,
verteld hoe toornige Jupiter hem over
kristallen kantelen uit de hemel smeet:
hoe hij die zomer van d' ochtend tot de noen
en dan tot aan de dauwige avond viel
en als een meteoor vanuit het zenit
neerstortte op het Egeïsche eiland Lemnos.
Zo vertelden ze, maar het was verdichtsel,
want hij was lang daarvoor gevallen met zijn 
rebelse troep; Zijn bouwsels noch machines
baatten hem: met heel zijn vlijtig volkje
werd hij als bouwer naar de hel gestuurd.
Gevleugelde herauten kondigden ondertussen,
op last van hun gebieder, bij trompetgeschal
en machtig ceremonieel een hoog beraad aan,
meteen te houden in Pandemonium,
de hoofdstad van Satan en zijn edelen.
Zijn Wil luidde dat elk korps en regiment
naar rang of keuze de besten afvaardigen moest:
Dra zwermden zij aan bij honderden
en duizenden, tot zelfs de wijde toegangspoorten
versperd waren met toegestroomde drommen;
maar meest van al de uitgestrekte hal
(een strijdperk gelijk een overdekt veld
waar drieste kampioenen elkaar bestrijden
aan Sultans troon, ofwel op leven en dood 
of met lansen in ridderlijk tornooi.) 
Vanuit de dichte zwerm, op de grond
en in de lucht, ruisten hun vleugels als bijenvolk
doet wanneer de zon de Stier berijdt
en 't jongste kroost de korf uitzendt om af
en aan te vliegen naar frisse dauw en bloemen,
of om op de geurige gladde plank, 
voorstad van hun strooien citadel, 
de laatste nieuwtjes en zaken van belang
te bespreken. Zo dicht ook zwermde
de krioelende massa op elkaar,
tot bij gegeven teken —O wonder! —zij, 
die net nog aardes reuzenzonen waren,
krompen tot ontelbare dwerggestalten,
zich verdringend in de kleine ruimte —
als pygmeeën voorbij de Indische bergen,
of elfjes die op hun middernachtfeest
nabij een woud of fontein worden gezien
of gedroomd door een verlate boer;
Dit onder het oordeel van een bleke maan 
die dichterbij de aarde haar loop vertraagt.
Dansend op vrolijke muziek bekoren zij
zijn oor, en laten zijn hart van vrees en vreugde
opspringen. Zo verkleinden onstoffelijke geesten
hun immense vorm zodat zij voltallig
de hal van 't helse hof konden vullen.
Maar dieper binnenin, in eigen maat,
zaten de hoogste leiders van de serafs
en de cherubs in geheim conclaaf:
Duizend halfgoden op gouden tronen
voltallig bij elkaar. Na korte stilte
en 't lezen van de oproep begon het beraad.

>>> Ga verder met Boek II






   







 


 
 




 

 

 

Maak jouw eigen website met JouwWeb