Vertaling gepubliceerd onder  licentie CC BY-NC-ND 4.0

 

Paradise Lost

John Milton (1674)

 

 


BOOK VI

 

All night the dreadless Angel, unpursued,
Through Heaven's wide champain held his way; till Morn,
Waked by the circling Hours, with rosy hand
Unbarred the gates of light. There is a cave
Within the mount of God, fast by his throne,
Where light and darkness in perpetual round
Lodge and dislodge by turns, which makes through Heaven
Grateful vicissitude, like day and night;
Light issues forth, and at the other door
10 Obsequious darkness enters, till her hour
To veil the Heaven, though darkness there might well
Seem twilight here: And now went forth the Morn
Such as in highest Heaven arrayed in gold
Empyreal; from before her vanished Night,
Shot through with orient beams; when all the plain
Covered with thick embattled squadrons bright,
Chariots, and flaming arms, and fiery steeds,
Reflecting blaze on blaze, first met his view:
War he perceived, war in procinct; and found
20 Already known what he for news had thought
To have reported: Gladly then he mixed
Among those friendly Powers, who him received
With joy and acclamations loud, that one,
That of so many myriads fallen, yet one
Returned not lost. On to the sacred hill
They led him high applauded, and present
Before the seat supreme; from whence a voice,
From midst a golden cloud, thus mild was heard.
Servant of God. Well done; well hast thou fought
30 The better fight, who single hast maintained
Against revolted multitudes the cause
Of truth, in word mightier than they in arms;
And for the testimony of truth hast borne
Universal reproach, far worse to bear
Than violence; for this was all thy care
To stand approved in sight of God, though worlds
Judged thee perverse: The easier conquest now
Remains thee, aided by this host of friends,
Back on thy foes more glorious to return,
40 Than scorned thou didst depart; and to subdue
By force, who reason for their law refuse,
Right reason for their law, and for their King
Messiah, who by right of merit reigns.
Go, Michael, of celestial armies prince,
And thou, in military prowess next,
Gabriel, lead forth to battle these my sons
Invincible; lead forth my armed Saints,
By thousands and by millions, ranged for fight,
Equal in number to that Godless crew
50 Rebellious: Them with fire and hostile arms
Fearless assault; and, to the brow of Heaven
Pursuing, drive them out from God and bliss,
Into their place of punishment, the gulf
Of Tartarus, which ready opens wide
His fiery Chaos to receive their fall.
So spake the Sovran Voice, and clouds began
To darken all the hill, and smoke to roll
In dusky wreaths, reluctant flames, the sign
Of wrath awaked; nor with less dread the loud
60 Ethereal trumpet from on high 'gan blow:
At which command the Powers militant,
That stood for Heaven, in mighty quadrate joined
Of union irresistible, moved on
In silence their bright legions, to the sound
Of instrumental harmony, that breathed
Heroick ardour to adventurous deeds
Under their God-like leaders, in the cause
Of God and his Messiah. On they move
Indissolubly firm; nor obvious hill,
70 Nor straitening vale, nor wood, nor stream, divides
Their perfect ranks; for high above the ground
Their march was, and the passive air upbore
Their nimble tread; as when the total kind
Of birds, in orderly array on wing,
Came summoned over Eden to receive
Their names of thee; so over many a tract
Of Heaven they marched, and many a province wide,
Tenfold the length of this terrene: At last,
Far in the horizon to the north appeared
80 From skirt to skirt a fiery region, stretched
In battailous aspect, and nearer view
Bristled with upright beams innumerable
Of rigid spears, and helmets thronged, and shields
Various, with boastful argument portrayed,
The banded Powers of Satan hasting on
With furious expedition; for they weened
That self-same day, by fight or by surprise,
To win the mount of God, and on his throne
To set the Envier of his state, the proud
90 Aspirer; but their thoughts proved fond and vain
In the mid way: Though strange to us it seemed
At first, that Angel should with Angel war,
And in fierce hosting meet, who wont to meet
So oft in festivals of joy and love
Unanimous, as sons of one great Sire,
Hymning the Eternal Father: But the shout
Of battle now began, and rushing sound
Of onset ended soon each milder thought.
High in the midst, exalted as a God,
100 The Apostate in his sun-bright chariot sat,
Idol of majesty divine, enclosed
With flaming Cherubim, and golden shields;
Then lighted from his gorgeous throne, for now
'twixt host and host but narrow space was left,
105A dreadful interval, and front to front
Presented stood in terrible array
Of hideous length: Before the cloudy van,
On the rough edge of battle ere it joined,
Satan, with vast and haughty strides advanced,
110Came towering, armed in adamant and gold;
Abdiel that sight endured not, where he stood
Among the mightiest, bent on highest deeds,
And thus his own undaunted heart explores.
O Heaven! that such resemblance of the Highest
115Should yet remain, where faith and realty
Remain not: Wherefore should not strength and might
There fail where virtue fails, or weakest prove
Where boldest, though to fight unconquerable?
His puissance, trusting in the Almighty's aid,
120I mean to try, whose reason I have tried
Unsound and false; nor is it aught but just,
That he, who in debate of truth hath won,
Should win in arms, in both disputes alike
Victor; though brutish that contest and foul,
125When reason hath to deal with force, yet so
Most reason is that reason overcome.
So pondering, and from his armed peers
Forth stepping opposite, half-way he met
His daring foe, at this prevention more
130Incensed, and thus securely him defied.
Proud, art thou met? thy hope was to have reached
The highth of thy aspiring unopposed,
The throne of God unguarded, and his side
Abandoned, at the terrour of thy power
135Or potent tongue: Fool! not to think how vain
Against the Omnipotent to rise in arms;
Who out of smallest things could, without end,
Have raised incessant armies to defeat
Thy folly; or with solitary hand
140Reaching beyond all limit, at one blow,
Unaided, could have finished thee, and whelmed
Thy legions under darkness: But thou seest
All are not of thy train; there be, who faith
Prefer, and piety to God, though then
145To thee not visible, when I alone
Seemed in thy world erroneous to dissent
From all: My sect thou seest; now learn too late
How few sometimes may know, when thousands err.
Whom the grand foe, with scornful eye askance,
150Thus answered. Ill for thee, but in wished hour
Of my revenge, first sought for, thou returnest
From flight, seditious Angel! to receive
Thy merited reward, the first assay
Of this right hand provoked, since first that tongue,
155Inspired with contradiction, durst oppose
A third part of the Gods, in synod met
Their deities to assert; who, while they feel
Vigour divine within them, can allow
Omnipotence to none. But well thou comest
160Before thy fellows, ambitious to win
From me some plume, that thy success may show
Destruction to the rest: This pause between,
(Unanswered lest thou boast) to let thee know,
At first I thought that Liberty and Heaven
165To heavenly souls had been all one; but now
I see that most through sloth had rather serve,
Ministring Spirits, trained up in feast and song!
Such hast thou armed, the minstrelsy of Heaven,
Servility with freedom to contend,
170As both their deeds compared this day shall prove.
To whom in brief thus Abdiel stern replied.
Apostate! still thou errest, nor end wilt find
Of erring, from the path of truth remote:
Unjustly thou depravest it with the name
175Of servitude, to serve whom God ordains,
Or Nature: God and Nature bid the same,
When he who rules is worthiest, and excels
Them whom he governs. This is servitude,
To serve the unwise, or him who hath rebelled
180Against his worthier, as thine now serve thee,
Thyself not free, but to thyself enthralled;
Yet lewdly darest our ministring upbraid.
Reign thou in Hell, thy kingdom; let me serve
In Heaven God ever blest, and his divine
185Behests obey, worthiest to be obeyed;
Yet chains in Hell, not realms, expect: Mean while
From me returned, as erst thou saidst, from flight,
This greeting on thy impious crest receive.
So saying, a noble stroke he lifted high,
190Which hung not, but so swift with tempest fell
On the proud crest of Satan, that no sight,
Nor motion of swift thought, less could his shield,
Such ruin intercept: Ten paces huge
He back recoiled; the tenth on bended knee
195His massy spear upstaid; as if on earth
Winds under ground, or waters forcing way,
Sidelong had pushed a mountain from his seat,
Half sunk with all his pines. Amazement seised
The rebel Thrones, but greater rage, to see
200Thus foiled their mightiest; ours joy filled, and shout,
Presage of victory, and fierce desire
Of battle: Whereat Michael bid sound
The Arch-Angel trumpet; through the vast of Heaven
It sounded, and the faithful armies rung
205Hosanna to the Highest: Nor stood at gaze
The adverse legions, nor less hideous joined
The horrid shock. Now storming fury rose,
And clamour such as heard in Heaven till now
Was never; arms on armour clashing brayed
210Horrible discord, and the madding wheels
Of brazen chariots raged; dire was the noise
Of conflict; over head the dismal hiss
Of fiery darts in flaming vollies flew,
And flying vaulted either host with fire.
215So under fiery cope together rushed
Both battles main, with ruinous assault
And inextinguishable rage. All Heaven
Resounded; and had Earth been then, all Earth
Had to her center shook. What wonder? when
220Millions of fierce encountering Angels fought
On either side, the least of whom could wield
These elements, and arm him with the force
Of all their regions: How much more of power
Army against army numberless to raise
225Dreadful combustion warring, and disturb,
Though not destroy, their happy native seat;
Had not the Eternal King Omnipotent,
From his strong hold of Heaven, high over-ruled
And limited their might; though numbered such
230As each divided legion might have seemed
A numerous host; in strength each armed hand
A legion; led in fight, yet leader seemed
Each warriour single as in chief, expert
When to advance, or stand, or turn the sway
235Of battle, open when, and when to close
The ridges of grim war: No thought of flight,
None of retreat, no unbecoming deed
That argued fear; each on himself relied,
As only in his arm the moment lay
240Of victory: Deeds of eternal fame
Were done, but infinite; for wide was spread
That war and various; sometimes on firm ground
A standing fight, then, soaring on main wing,
Tormented all the air; all air seemed then
245Conflicting fire. Long time in even scale
The battle hung; till Satan, who that day
Prodigious power had shown, and met in arms
No equal, ranging through the dire attack
Of fighting Seraphim confused, at length
250Saw where the sword of Michael smote, and felled
Squadrons at once; with huge two-handed sway
Brandished aloft, the horrid edge came down
Wide-wasting; such destruction to withstand
He hasted, and opposed the rocky orb
255Of tenfold adamant, his ample shield,
A vast circumference. At his approach
The great Arch-Angel from his warlike toil
Surceased, and glad, as hoping here to end
Intestine war in Heaven, the arch-foe subdued
260Or captive dragged in chains, with hostile frown
And visage all inflamed first thus began.
Author of evil, unknown till thy revolt,
Unnamed in Heaven, now plenteous as thou seest
These acts of hateful strife, hateful to all,
265Though heaviest by just measure on thyself,
And thy adherents: How hast thou disturbed
Heaven's blessed peace, and into nature brought
Misery, uncreated till the crime
Of thy rebellion! how hast thou instilled
270Thy malice into thousands, once upright
And faithful, now proved false! But think not here
To trouble holy rest; Heaven casts thee out
From all her confines. Heaven, the seat of bliss,
Brooks not the works of violence and war.
275Hence then, and evil go with thee along,
Thy offspring, to the place of evil, Hell;
Thou and thy wicked crew! there mingle broils,
Ere this avenging sword begin thy doom,
Or some more sudden vengeance, winged from God,
280Precipitate thee with augmented pain.
So spake the Prince of Angels; to whom thus
The Adversary. Nor think thou with wind
Of aery threats to awe whom yet with deeds
Thou canst not. Hast thou turned the least of these
285To flight, or if to fall, but that they rise
Unvanquished, easier to transact with me
That thou shouldst hope, imperious, and with threats
To chase me hence? err not, that so shall end
The strife which thou callest evil, but we style
290The strife of glory; which we mean to win,
Or turn this Heaven itself into the Hell
Thou fablest; here however to dwell free,
If not to reign: Mean while thy utmost force,
And join him named Almighty to thy aid,
295I fly not, but have sought thee far and nigh.
They ended parle, and both addressed for fight
Unspeakable; for who, though with the tongue
Of Angels, can relate, or to what things
Liken on earth conspicuous, that may lift
300Human imagination to such highth
Of Godlike power? for likest Gods they seemed,
Stood they or moved, in stature, motion, arms,
Fit to decide the empire of great Heaven.
Now waved their fiery swords, and in the air
305Made horrid circles; two broad suns their shields
Blazed opposite, while Expectation stood
In horrour: From each hand with speed retired,
Where erst was thickest fight, the angelick throng,
And left large field, unsafe within the wind
310Of such commotion; such as, to set forth
Great things by small, if, nature's concord broke,
Among the constellations war were sprung,
Two planets, rushing from aspect malign
Of fiercest opposition, in mid sky
315Should combat, and their jarring spheres confound.
Together both with next to almighty arm
Up-lifted imminent, one stroke they aimed
That might determine, and not need repeat,
As not of power at once; nor odds appeared
320In might or swift prevention: But the sword
Of Michael from the armoury of God
Was given him tempered so, that neither keen
Nor solid might resist that edge: it met
The sword of Satan, with steep force to smite
325Descending, and in half cut sheer; nor staid,
But with swift wheel reverse, deep entering, shared
All his right side: Then Satan first knew pain,
And writhed him to and fro convolved; so sore
The griding sword with discontinuous wound
330Passed through him: But the ethereal substance closed,
Not long divisible; and from the gash
A stream of necturous humour issuing flowed
Sanguine, such as celestial Spirits may bleed,
And all his armour stained, ere while so bright.
335Forthwith on all sides to his aid was run
By Angels many and strong, who interposed
Defence, while others bore him on their shields
Back to his chariot, where it stood retired
From off the files of war: There they him laid
340Gnashing for anguish, and despite, and shame,
To find himself not matchless, and his pride
Humbled by such rebuke, so far beneath
His confidence to equal God in power.
Yet soon he healed; for Spirits that live throughout
345Vital in every part, not as frail man
In entrails, heart of head, liver or reins,
Cannot but by annihilating die;
Nor in their liquid texture mortal wound
Receive, no more than can the fluid air:
350All heart they live, all head, all eye, all ear,
All intellect, all sense; and, as they please,
They limb themselves, and colour, shape, or size
Assume, as likes them best, condense or rare.
Mean while in other parts like deeds deserved
355Memorial, where the might of Gabriel fought,
And with fierce ensigns pierced the deep array
Of Moloch, furious king; who him defied,
And at his chariot-wheels to drag him bound
Threatened, nor from the Holy One of Heaven
360Refrained his tongue blasphemous; but anon
Down cloven to the waist, with shattered arms
And uncouth pain fled bellowing. On each wing
Uriel, and Raphael, his vaunting foe,
Though huge, and in a rock of diamond armed,
365Vanquished Adramelech, and Asmadai,
Two potent Thrones, that to be less than Gods
Disdained, but meaner thoughts learned in their flight,
Mangled with ghastly wounds through plate and mail.
Nor stood unmindful Abdiel to annoy
370The atheist crew, but with redoubled blow
Ariel, and Arioch, and the violence
Of Ramiel scorched and blasted, overthrew.
I might relate of thousands, and their names
Eternize here on earth; but those elect
375Angels, contented with their fame in Heaven,
Seek not the praise of men: The other sort,
In might though wonderous and in acts of war,
Nor of renown less eager, yet by doom
Cancelled from Heaven and sacred memory,
380Nameless in dark oblivion let them dwell.
For strength from truth divided, and from just,
Illaudable, nought merits but dispraise
And ignominy; yet to glory aspires
Vain-glorious, and through infamy seeks fame:
385Therefore eternal silence be their doom.
And now, their mightiest quelled, the battle swerved,
With many an inroad gored; deformed rout
Entered, and foul disorder; all the ground
With shivered armour strown, and on a heap
390Chariot and charioteer lay overturned,
And fiery-foaming steeds; what stood, recoiled
O'er-wearied, through the faint Satanick host
Defensive scarce, or with pale fear surprised,
Then first with fear surprised, and sense of pain,
395Fled ignominious, to such evil brought
By sin of disobedience; till that hour
Not liable to fear, or flight, or pain.
Far otherwise the inviolable Saints,
In cubick phalanx firm, advanced entire,
400Invulnerable, impenetrably armed;
Such high advantages their innocence
Gave them above their foes; not to have sinned,
Not to have disobeyed; in fight they stood
Unwearied, unobnoxious to be pained
405By wound, though from their place by violence moved,
Now Night her course began, and, over Heaven
Inducing darkness, grateful truce imposed,
And silence on the odious din of war:
Under her cloudy covert both retired,
410Victor and vanquished: On the foughten field
Michael and his Angels prevalent
Encamping, placed in guard their watches round,
Cherubick waving fires: On the other part,
Satan with his rebellious disappeared,
415Far in the dark dislodged; and, void of rest,
His potentates to council called by night;
And in the midst thus undismayed began.
O now in danger tried, now known in arms
Not to be overpowered, Companions dear,
420Found worthy not of liberty alone,
Too mean pretence! but what we more affect,
Honour, dominion, glory, and renown;
Who have sustained one day in doubtful fight,
(And if one day, why not eternal days?)
425What Heaven's Lord had powerfullest to send
Against us from about his throne, and judged
Sufficient to subdue us to his will,
But proves not so: Then fallible, it seems,
Of future we may deem him, though till now
430Omniscient thought. True is, less firmly armed,
Some disadvantage we endured and pain,
Till now not known, but, known, as soon contemned;
Since now we find this our empyreal form
Incapable of mortal injury,
435Imperishable, and, though pierced with wound,
Soon closing, and by native vigour healed.
Of evil then so small as easy think
The remedy; perhaps more valid arms,
Weapons more violent, when next we meet,
440May serve to better us, and worse our foes,
Or equal what between us made the odds,
In nature none: If other hidden cause
Left them superiour, while we can preserve
Unhurt our minds, and understanding sound,
445Due search and consultation will disclose.
He sat; and in the assembly next upstood
Nisroch, of Principalities the prime;
As one he stood escaped from cruel fight,
Sore toiled, his riven arms to havock hewn,
450And cloudy in aspect thus answering spake.
Deliverer from new Lords, leader to free
Enjoyment of our right as Gods; yet hard
For Gods, and too unequal work we find,
Against unequal arms to fight in pain,
455Against unpained, impassive; from which evil
Ruin must needs ensue; for what avails
Valour or strength, though matchless, quelled with pain
Which all subdues, and makes remiss the hands
Of mightiest? Sense of pleasure we may well
460Spare out of life perhaps, and not repine,
But live content, which is the calmest life:
But pain is perfect misery, the worst
Of evils, and, excessive, overturns
All patience. He, who therefore can invent
465With what more forcible we may offend
Our yet unwounded enemies, or arm
Ourselves with like defence, to me deserves
No less than for deliverance what we owe.
Whereto with look composed Satan replied.
470Not uninvented that, which thou aright
Believest so main to our success, I bring.
Which of us who beholds the bright surface
Of this ethereous mould whereon we stand,
This continent of spacious Heaven, adorned
475With plant, fruit, flower ambrosial, gems, and gold;
Whose eye so superficially surveys
These things, as not to mind from whence they grow
Deep under ground, materials dark and crude,
Of spiritous and fiery spume, till touched
480With Heaven's ray, and tempered, they shoot forth
So beauteous, opening to the ambient light?
These in their dark nativity the deep
Shall yield us, pregnant with infernal flame;
Which, into hollow engines, long and round,
485Thick rammed, at the other bore with touch of fire
Dilated and infuriate, shall send forth
From far, with thundering noise, among our foes
Such implements of mischief, as shall dash
To pieces, and o'erwhelm whatever stands
490Adverse, that they shall fear we have disarmed
The Thunderer of his only dreaded bolt.
Nor long shall be our labour; yet ere dawn,
Effect shall end our wish. Mean while revive;
Abandon fear; to strength and counsel joined
495Think nothing hard, much less to be despaired.
He ended, and his words their drooping cheer
Enlightened, and their languished hope revived.
The invention all admired, and each, how he
To be the inventer missed; so easy it seemed
500Once found, which yet unfound most would have thought
Impossible: Yet, haply, of thy race
In future days, if malice should abound,
Some one intent on mischief, or inspired
With devilish machination, might devise
505Like instrument to plague the sons of men
For sin, on war and mutual slaughter bent.
Forthwith from council to the work they flew;
None arguing stood; innumerable hands
Were ready; in a moment up they turned
510Wide the celestial soil, and saw beneath
The originals of nature in their crude
Conception; sulphurous and nitrous foam
They found, they mingled, and, with subtle art,
Concocted and adusted they reduced
515To blackest grain, and into store conveyed:
Part hidden veins digged up (nor hath this earth
Entrails unlike) of mineral and stone,
Whereof to found their engines and their balls
Of missive ruin; part incentive reed
520Provide, pernicious with one touch to fire.
So all ere day-spring, under conscious night,
Secret they finished, and in order set,
With silent circumspection, unespied.
Now when fair morn orient in Heaven appeared,
525Up rose the victor-Angels, and to arms
The matin trumpet sung: In arms they stood
Of golden panoply, refulgent host,
Soon banded; others from the dawning hills
Look round, and scouts each coast light-armed scour,
530Each quarter to descry the distant foe,
Where lodged, or whither fled, or if for fight,
In motion or in halt: Him soon they met
Under spread ensigns moving nigh, in slow
But firm battalion; back with speediest sail
535Zophiel, of Cherubim the swiftest wing,
Came flying, and in mid air aloud thus cried.
Arm, Warriours, arm for fight; the foe at hand,
Whom fled we thought, will save us long pursuit
This day; fear not his flight; so thick a cloud
540He comes, and settled in his face I see
Sad resolution, and secure: Let each
His adamantine coat gird well, and each
Fit well his helm, gripe fast his orbed shield,
Borne even or high; for this day will pour down,
545If I conjecture aught, no drizzling shower,
But rattling storm of arrows barbed with fire.
So warned he them, aware themselves, and soon
In order, quit of all impediment;
Instant without disturb they took alarm,
550And onward moved embattled: When behold!
Not distant far with heavy pace the foe
Approaching gross and huge, in hollow cube
Training his devilish enginery, impaled
On every side with shadowing squadrons deep,
555To hide the fraud. At interview both stood
A while; but suddenly at head appeared
Satan, and thus was heard commanding loud.
Vanguard, to right and left the front unfold;
That all may see who hate us, how we seek
560Peace and composure, and with open breast
Stand ready to receive them, if they like
Our overture; and turn not back perverse:
But that I doubt; however witness, Heaven!
Heaven, witness thou anon! while we discharge
565Freely our part: ye, who appointed stand
Do as you have in charge, and briefly touch
What we propound, and loud that all may hear!
So scoffing in ambiguous words, he scarce
Had ended; when to right and left the front
570Divided, and to either flank retired:
Which to our eyes discovered, new and strange,
A triple mounted row of pillars laid
On wheels (for like to pillars most they seemed,
Or hollowed bodies made of oak or fir,
575With branches lopt, in wood or mountain felled,)
Brass, iron, stony mould, had not their mouths
With hideous orifice gaped on us wide,
Portending hollow truce: At each behind
A Seraph stood, and in his hand a reed
580Stood waving tipt with fire; while we, suspense,
Collected stood within our thoughts amused,
Not long; for sudden all at once their reeds
Put forth, and to a narrow vent applied
With nicest touch. Immediate in a flame,
585But soon obscured with smoke, all Heaven appeared,
From those deep-throated engines belched, whose roar
Embowelled with outrageous noise the air,
And all her entrails tore, disgorging foul
Their devilish glut, chained thunderbolts and hail
590Of iron globes; which, on the victor host
Levelled, with such impetuous fury smote,
That, whom they hit, none on their feet might stand,
Though standing else as rocks, but down they fell
By thousands, Angel on Arch-Angel rolled;
595The sooner for their arms; unarmed, they might
Have easily, as Spirits, evaded swift
By quick contraction or remove; but now
Foul dissipation followed, and forced rout;
Nor served it to relax their serried files.
600What should they do? if on they rushed, repulse
Repeated, and indecent overthrow
Doubled, would render them yet more despised,
And to their foes a laughter; for in view
Stood ranked of Seraphim another row,
605In posture to displode their second tire
Of thunder: Back defeated to return
They worse abhorred. Satan beheld their plight,
And to his mates thus in derision called.
O Friends! why come not on these victors proud
610Ere while they fierce were coming; and when we,
To entertain them fair with open front
And breast, (what could we more?) propounded terms
Of composition, straight they changed their minds,
Flew off, and into strange vagaries fell,
615As they would dance; yet for a dance they seemed
Somewhat extravagant and wild; perhaps
For joy of offered peace: But I suppose,
If our proposals once again were heard,
We should compel them to a quick result.
620To whom thus Belial, in like gamesome mood.
Leader! the terms we sent were terms of weight,
Of hard contents, and full of force urged home;
Such as we might perceive amused them all,
And stumbled many: Who receives them right,
625Had need from head to foot well understand;
Not understood, this gift they have besides,
They show us when our foes walk not upright.
So they among themselves in pleasant vein
Stood scoffing, hightened in their thoughts beyond
630All doubt of victory: Eternal Might
To match with their inventions they presumed
So easy, and of his thunder made a scorn,
And all his host derided, while they stood
A while in trouble: But they stood not long;
635Rage prompted them at length, and found them arms
Against such hellish mischief fit to oppose.
Forthwith (behold the excellence, the power,
Which God hath in his mighty Angels placed!)
Their arms away they threw, and to the hills
640(For Earth hath this variety from Heaven
Of pleasure situate in hill and dale,)
Light as the lightning glimpse they ran, they flew;
From their foundations loosening to and fro,
They plucked the seated hills, with all their load,
645Rocks, waters, woods, and by the shaggy tops
Up-lifting bore them in their hands: Amaze,
Be sure, and terrour, seized the rebel host,
When coming towards them so dread they saw
The bottom of the mountains upward turned;
650Till on those cursed engines' triple-row
They saw them whelmed, and all their confidence
Under the weight of mountains buried deep;
Themselves invaded next, and on their heads
Main promontories flung, which in the air
655Came shadowing, and oppressed whole legions armed;
Their armour helped their harm, crushed in and bruised
Into their substance pent, which wrought them pain
Implacable, and many a dolorous groan;
Long struggling underneath, ere they could wind
660Out of such prison, though Spirits of purest light,
Purest at first, now gross by sinning grown.
The rest, in imitation, to like arms
Betook them, and the neighbouring hills uptore:
So hills amid the air encountered hills,
665Hurled to and fro with jaculation dire;
That under ground they fought in dismal shade;
Infernal noise! war seemed a civil game
To this uproar; horrid confusion heaped
Upon confusion rose: And now all Heaven
670Had gone to wrack, with ruin overspread;
Had not the Almighty Father, where he sits
Shrined in his sanctuary of Heaven secure,
Consulting on the sum of things, foreseen
This tumult, and permitted all, advised:
675That his great purpose he might so fulfil,
To honour his anointed Son avenged
Upon his enemies, and to declare
All power on him transferred: Whence to his Son,
The Assessour of his throne, he thus began.
680Effulgence of my glory, Son beloved,
Son, in whose face invisible is beheld
Visibly, what by Deity I am;
And in whose hand what by decree I do,
Second Omnipotence! two days are past,
685Two days, as we compute the days of Heaven,
Since Michael and his Powers went forth to tame
These disobedient: Sore hath been their fight,
As likeliest was, when two such foes met armed;
For to themselves I left them; and thou knowest,
690Equal in their creation they were formed,
Save what sin hath impaired; which yet hath wrought
Insensibly, for I suspend their doom;
Whence in perpetual fight they needs must last
Endless, and no solution will be found:
695War wearied hath performed what war can do,
And to disordered rage let loose the reins
With mountains, as with weapons, armed; which makes
Wild work in Heaven, and dangerous to the main.
Two days are therefore past, the third is thine;
700For thee I have ordained it; and thus far
Have suffered, that the glory may be thine
Of ending this great war, since none but Thou
Can end it. Into thee such virtue and grace
Immense I have transfused, that all may know
705In Heaven and Hell thy power above compare;
And, this perverse commotion governed thus,
To manifest thee worthiest to be Heir
Of all things; to be Heir, and to be King
By sacred unction, thy deserved right.
710Go then, Thou Mightiest, in thy Father's might;
Ascend my chariot, guide the rapid wheels
That shake Heaven's basis, bring forth all my war,
My bow and thunder, my almighty arms
Gird on, and sword upon thy puissant thigh;
715Pursue these sons of darkness, drive them out
From all Heaven's bounds into the utter deep:
There let them learn, as likes them, to despise
God, and Messiah his anointed King.
He said, and on his Son with rays direct
720Shone full; he all his Father full expressed
Ineffably into his face received;
And thus the Filial Godhead answering spake.
O Father, O Supreme of heavenly Thrones,
First, Highest, Holiest, Best; thou always seek'st
725To glorify thy Son, I always thee,
As is most just: This I my glory account,
My exaltation, and my whole delight,
That thou, in me well pleased, declarest thy will
Fulfilled, which to fulfil is all my bliss.
730Scepter and power, thy giving, I assume,
And gladlier shall resign, when in the end
Thou shalt be all in all, and I in thee
For ever; and in me all whom thou lovest:
But whom thou hatest, I hate, and can put on
735Thy terrours, as I put thy mildness on,
Image of thee in all things; and shall soon,
Armed with thy might, rid Heaven of these rebelled;
To their prepared ill mansion driven down,
To chains of darkness, and the undying worm;
740That from thy just obedience could revolt,
Whom to obey is happiness entire.
Then shall thy Saints unmixed, and from the impure
Far separate, circling thy holy mount,
Unfeigned Halleluiahs to thee sing,
745Hymns of high praise, and I among them Chief.
So said, he, o'er his scepter bowing, rose
From the right hand of Glory where he sat;
And the third sacred morn began to shine,
Dawning through Heaven. Forth rushed with whirlwind sound
750The chariot of Paternal Deity,
Flashing thick flames, wheel within wheel undrawn,
Itself instinct with Spirit, but convoyed
By four Cherubick shapes; four faces each
Had wonderous; as with stars, their bodies all
755And wings were set with eyes; with eyes the wheels
Of beryl, and careering fires between;
Over their heads a crystal firmament,
Whereon a sapphire throne, inlaid with pure
Amber, and colours of the showery arch.
760He, in celestial panoply all armed
Of radiant Urim, work divinely wrought,
Ascended; at his right hand Victory
Sat eagle-winged; beside him hung his bow
And quiver with three-bolted thunder stored;
765And from about him fierce effusion rolled
Of smoke, and bickering flame, and sparkles dire:
Attended with ten thousand thousand Saints,
He onward came; far off his coming shone;
And twenty thousand (I their number heard)
770Chariots of God, half on each hand, were seen;
He on the wings of Cherub rode sublime
On the crystalline sky, in sapphire throned,
Illustrious far and wide; but by his own
First seen: Them unexpected joy surprised,
775When the great ensign of Messiah blazed
Aloft by Angels borne, his sign in Heaven;
Under whose conduct Michael soon reduced
His army, circumfused on either wing,
Under their Head imbodied all in one.
780Before him Power Divine his way prepared;
At his command the uprooted hills retired
Each to his place; they heard his voice, and went
Obsequious; Heaven his wonted face renewed,
And with fresh flowerets hill and valley smiled.
785This saw his hapless foes, but stood obdured,
And to rebellious fight rallied their Powers,
Insensate, hope conceiving from despair.
In heavenly Spirits could such perverseness dwell?
But to convince the proud what signs avail,
790Or wonders move the obdurate to relent?
They, hardened more by what might most reclaim,
Grieving to see his glory, at the sight
Took envy; and, aspiring to his highth,
Stood re-embattled fierce, by force or fraud
795Weening to prosper, and at length prevail
Against God and Messiah, or to fall
In universal ruin last; and now
To final battle drew, disdaining flight,
Or faint retreat; when the great Son of God
800To all his host on either hand thus spake.
Stand still in bright array, ye Saints; here stand,
Ye Angels armed; this day from battle rest:
Faithful hath been your warfare, and of God
Accepted, fearless in his righteous cause;
805And as ye have received, so have ye done,
Invincibly: But of this cursed crew
The punishment to other hand belongs;
Vengeance is his, or whose he sole appoints:
Number to this day's work is not ordained,
810Nor multitude; stand only, and behold
God's indignation on these godless poured
By me; not you, but me, they have despised,
Yet envied; against me is all their rage,
Because the Father, to whom in Heaven s'preme
815Kingdom, and power, and glory appertains,
Hath honoured me, according to his will.
Therefore to me their doom he hath assigned;
That they may have their wish, to try with me
In battle which the stronger proves; they all,
820Or I alone against them; since by strength
They measure all, of other excellence
Not emulous, nor care who them excels;
Nor other strife with them do I vouchsafe.
So spake the Son, and into terrour changed
825His countenance too severe to be beheld,
And full of wrath bent on his enemies.
At once the Four spread out their starry wings
With dreadful shade contiguous, and the orbs
Of his fierce chariot rolled, as with the sound
830Of torrent floods, or of a numerous host.
He on his impious foes right onward drove,
Gloomy as night; under his burning wheels
The stedfast empyrean shook throughout,
All but the throne itself of God. Full soon
835Among them he arrived; in his right hand
Grasping ten thousand thunders, which he sent
Before him, such as in their souls infixed
Plagues: They, astonished, all resistance lost,
All courage; down their idle weapons dropt:
840O'er shields, and helms, and helmed heads he rode
Of Thrones and mighty Seraphim prostrate,
That wished the mountains now might be again
Thrown on them, as a shelter from his ire.
Nor less on either side tempestuous fell
845His arrows, from the fourfold-visaged Four
Distinct with eyes, and from the living wheels
Distinct alike with multitude of eyes;
One Spirit in them ruled; and every eye
Glared lightning, and shot forth pernicious fire
850Among the accursed, that withered all their strength,
And of their wonted vigour left them drained,
Exhausted, spiritless, afflicted, fallen.
Yet half his strength he put not forth, but checked
His thunder in mid volley; for he meant
855Not to destroy, but root them out of Heaven:
The overthrown he raised, and as a herd
Of goats or timorous flock together thronged
Drove them before him thunder-struck, pursued
With terrours, and with furies, to the bounds
860And crystal wall of Heaven; which, opening wide,
Rolled inward, and a spacious gap disclosed
Into the wasteful deep: The monstrous sight
Struck them with horrour backward, but far worse
Urged them behind: Headlong themselves they threw
865Down from the verge of Heaven; eternal wrath
Burnt after them to the bottomless pit.
Hell heard the unsufferable noise, Hell saw
Heaven ruining from Heaven, and would have fled
Affrighted; but strict Fate had cast too deep
870Her dark foundations, and too fast had bound.
Nine days they fell: Confounded Chaos roared,
And felt tenfold confusion in their fall
Through his wild anarchy, so huge a rout
Incumbered him with ruin: Hell at last
875Yawning received them whole, and on them closed;
Hell, their fit habitation, fraught with fire
Unquenchable, the house of woe and pain.
Disburdened Heaven rejoiced, and soon repaired
Her mural breach, returning whence it rolled.
880Sole victor, from the expulsion of his foes,
Messiah his triumphal chariot turned:
To meet him all his Saints, who silent stood
Eye-witnesses of his almighty acts,
With jubilee advanced; and, as they went,
885Shaded with branching palm, each Order bright,
Sung triumph, and him sung victorious King,
Son, Heir, and Lord, to him dominion given,
Worthiest to reign: He, celebrated, rode
Triumphant through mid Heaven, into the courts
890And temple of his Mighty Father throned
On high; who into glory him received,
Where now he sits at the right hand of bliss.
Thus, measuring things in Heaven by things on Earth,
At thy request, and that thou mayest beware
895By what is past, to thee I have revealed
What might have else to human race been hid;
The discord which befel, and war in Heaven
Among the angelick Powers, and the deep fall
Of those too high aspiring, who rebelled
900With Satan; he who envies now thy state,
Who now is plotting how he may seduce
Thee also from obedience, that, with him
Bereaved of happiness, thou mayest partake
His punishment, eternal misery;
905Which would be all his solace and revenge,
As a despite done against the Most High,
Thee once to gain companion of his woe.
But listen not to his temptations, warn
Thy weaker; let it profit thee to have heard,
910By terrible example, the reward
Of disobedience; firm they might have stood,
Yet fell; remember, and fear to transgress.

Het paradijs verloren

Nederlandse vertaling © Jules Grandgagnage (2022)

Boek I - Boek II - Boek III - Boek IV -Boek V -Boek VI
Boek VII - Boek VIII - Boek IX - Boek X - Boek XI - Boek XII


BOEK VI

 

De hele nacht ging d' engel, onbevreesd
en onvervolgd, door 't wijde hemelruim
tot d' ochtend, gewekt door de rei der uren
met roze hand de poort van 't licht ontsloot.
In Gods berg is er een grot dichtbij
Zijn troon, waar licht en duisternis afwisselend
wonen, wat in de hemel zoete wisseling 
veroorzaakt die op dag en nacht gelijkt;
Daarlangs treedt het licht naar buiten, en donkerte
komt langs de andere poort gewillig naar binnen,
om straks zijn sluier over de hemel te spreiden
hoewel dat duister hier schemer zou heten.
Nu brak de morgen aan in vurig gouden
hemelkleed; voor hem vluchtte de nacht,
doorboord met stralen uit het oosten; Een vlakte,
overdekt met dichte, schitterende scharen, 
was 't eerste dat Abdiel zag: wagens, vlammende
wapens en vurige rossen, schittering op schittering;
Oorlog zag hij, en alles bereid tot strijd,
en vond het nieuws dat hij dacht te brengen
reeds algemeen bekend: Toen sloot hij zich
vol vreugde aan bij 't vriendelijke heir,
dat hem met blijdschap en gejuich ontving,
de enige die onder de tallozen
die vielen toch onverloren weerkeerde.
Zo toegejuicht brachten ze hem tot voor
de hoge berg vanwaar een zachte stem
vanuit een gouden wolk aldus weerklonk:
"U, dienaar van God, vervulde uw plicht
en streed de betere strijd, U, alleen,
handhaafde tegenover miljoenen de waarheid,
door woorden machtiger dan zij met wapens;
En voor die waarheid droeg U ieders hoon,
die veel zwaarder woog dan al 't geweld;
Uw enige zorg was immers goedkeuring
in 't aangezicht van God, ofschoon die werelden
u hielden voor ontaard: Een lichter zegepraal
wacht U nu, met dit leger van vrienden,
om met meer roem uw vijand te trotseren
dan toen U hem veracht verliet; Met geweld
zal U hen knechten, die rede als wet
afwijzen, de ware wet der Messias,
hun vorst die heerst op grond van verdienste.
Ga, Michael, Prins der hemelse legers,
en U, Gabriël, die hem in moed benadert,
leid mijn onverslaanbare zonen ten strijd;
Voer mijn gewapende heiligen aan bij duizenden
en miljoenen opgesteld, in aantal
gelijk aan dat goddeloos muitend gespuis:
Val moedig aan met vuur en wrede wapens;
Achtervolg die rebellen: drijf hen
tot hemels eind en uit de gratie Gods
tot aan de golf van Tartarus, hun oord
van straf dat reeds zijn brandende chaos opent
om hen in hun val te ontvangen."
Aldus sprak de soevereine stem,
en wolken begonnen de berg te verduisteren:
zwarte rook bedwong het sluimerend vuur,
het teken van 't ontwaken van Gods wraak;
Niet minder dreigend schalde vanuit de hoogten
de hemelse trompet: op dit bevel
vormden de heilige machten een carré
van onbreekbare eenheid; stilzwijgend
bewogen hun schitterende legioenen harmonisch
op krijgsmuziek die hen inspireerde
tot heldhaftige passie en avontuur,
daden in naam van God en Zijn Messias
onder hun goddelijke leiders.
Onwrikbaar gingen ze op weg: Noch berg,
enge vallei, bos of stroom verdeelde
hun volmaakte rangen, want hun tocht
ging hoog boven de grond, en de lucht
droeg gewillig hun snelle treden zoals
weleer 't geheel geslacht der vogels met ordelijke
vleugelslag naar Eden werd ontboden
om van u, Adam, hun naam t' ontvangen;
Zo trokken ze over menige hemelstreek
en menig wijd gebied, tienmaal de grootte
van deze aardse grond. Aan de noordelijke
einder, van grens tot grens, doemde eindelijk
een vurig gebied op, een strijdvaardige aanblik;
naderbij gekomen zag men ontelbare
opgeheven starre speren, helmen
en schilden verdrongen zich, getooid met snoevende
emblemen; Satans troepen haastten zich
met driftige spoed, ervan overtuigd
dat zij die dag, door strijd of verrassing
Gods berg zouden winnen en de trotse
usurpator, jaloers op Zijn rijk,
op Zijn troon zouden plaatsen. IJdel
bleek deze gedachte halverwege de strijd:
Hoewel 't ons eerst vreemd leek dat engel
in wrede kamp engel bestrijdt, zij die
doorgaans zo vaak feesten in vreugde en liefde
en eensgezind, als zonen van één opperheer,
de eeuwige Vader loven in hun gezangen:
Maar de strijdkreet en het luid gedruis
der aanval smoorde mildere gedachten.
Te midden van de zijnen zat d' Afvallige,
verheven als een god op zijn stralende
wagen, afgod van goddelijke majesteit,
omgeven door vurige cherubs en gouden schilden;
Toen sprong hij van zijn grootse troon, want slechts
een enge ruimte scheidde beide legers;
een gruw'lijke kloof waar front tegen front 
zij in slagorde stonden in rijen
van ontzaglijke lengte: nog voor de grimmige
voorhoede het ruwe strijdtoneel bereikte,
schreed Satan hovaardig met grote stappen vooruit,
torenhoog, in diamant en goud. 
Tussen de machtigsten, tot grote daden
bereid, verdroeg Abdiel die aanblik niet
en onderzocht zijn onverschrokken hart.
"Ach, hemel, dat zulke gelijkenis met d' Allerhoogste 
kan bestaan waar trouw en waarheid ontbreken!
Waarom faalt de kracht niet waar de deugd
faalde, of zijn de verwaandsten niet de zwaksten
maar lijken ze onoverwinnelijk?
Vertrouwend op de hulp van de Almachtige
zal ik de kracht beproeven van hem wiens rede
ik beproefde en vals bevond; Rechtvaardig
is 't dat wie het debat in waarheid won
het ook met wapens wint, zegevierend
in beide kampen, hoe ruw die strijd ook is
als rede kampt met kracht. Des te rechtvaardiger
is 't wanneer de rede zegeviert."
Zo broedend stapte hij vanuit de rangen
van zijn gewapende broeders naar voor; halfweg
ontmoette hij zijn brutale vijand,
nog woester nu omdat hij werd gestuit.
"Hoogmoedige, ben je gestuit? Je dacht
onbelemmerd je ambitie te vervullen,
Gods troon onbewaakt te vinden, verlaten
door iedereen, ten prooi aan de terreur
van jouw macht en machtige tong. Dwaas!
Hoe ijdel om de wapens op te nemen
tegen Hem, die eindeloze legers
uit het niets kan scheppen om jouw dwaasheid
te vernietigen, of met eigen hand
reikend voorbij elke grens, in één slag
jou zonder hulp kan verdelgen en samen
met je legioenen in duisternis kan werpen.
Maar je ziet het: niet allen volgen jou;
er zijn er die trouw aan God en vroomheid verkiezen,
hoewel ze voor jou onzichtbaar waren toen ik,
als enige, in jouw wereld leek te dwalen:
Ziehier mijn soort, en leer te laat hoe soms
weinigen weten terwijl duizenden dwalen.
Met spottend oog antwoordde hem de vijand:
"Voor jou is dit het uur van ongeluk,
voor mij het gewenste uur van wraak;
Na je vlucht door mij gezocht opstandeling!
keer je nu terug voor je verdiende loon:
mijn rechterhand, door je tong getart!
Van tegenspraak bezield durfde jij
het derde deel der goden te weerstaan,
in synode hun goddelijkheid bekrachtigend:
want goden voelen zij zich, en almacht verlenen
zij aan niemand. Terecht treed jij naar voren
aan 't hoofd van je gezellen, vastberaden
om me een pluim t' ontrukken, met dit succes
vernietiging belovend van al de rest. Intussen
zeg ik je, opdat je niet zou snoeven
dat ik zweeg: Eerst dacht ik dat hemel en vrijheid
voor hemelse zielen hetzelfde was, maar nu
zie ik dat de meesten uit traagheid liever
als dienende geesten opdraven bij feest en gezang!
Dezulken bewapende jij, de hemelminnestrelen
die met slaafsheid vrijheid moeten bestrijden,
wat vandaag uit beider daden zal blijken."
Kort maar ernstig antwoordde Abdiel hem:
"Afvallige! Jij dwaalt nog steeds, zo ver
van 't pad van waarheid eindigt je dwaling nooit:
Valselijk met de naam van slaafsheid verlaag jij
dienstbaarheid aan God en de natuur;
God en natuur gebieden hetzelfde:
dat hij die waardig is zal heersen over hen
die hij overtreft. Dat is dienstbaarheid:
de dwazen dienen, of hij die rebelleert
tegen zijn meerderen, zo dient je leger jou.
Zelf niet vrij, want door jezelf geboeid,
durft grof ons het dienen te verwijten.
Regeer jij in de hel, je koninkrijk,
laat mij de hemel en God in eeuwige zaligheid,
en Zijn bevelen, steeds waard om op te volgen;
Verwacht geen rijken, maar ketens in de hel:
Ontvang intussen van mij, zoals je zei,
van 't vluchten teruggekeerd, deze groet
op je zondige helm." Bij deze woorden
gaf hij een nobele slag die niet bleef hangen
maar als een stormwind Satans helm trof;
noch zicht, nog snelle gedachte, laat staan zijn schild
kon deze verwoesting voorkomen: Tien wijde schreden
week hij terug, de tiende de knie gebogen,
steunend op zijn sterke lans, alsof 
onderaardse winden of wateren een berg
verplaatsten van zijn zetel en met heel
zijn pijnwoud half begroef. Verbazing overviel
de muitelingen, maar nog grotere woede
toen ze zagen hoe hun sterkste viel;
de onzen juichten, van vreugde vervuld, de zege voorvoelend, met felle strijdlust; Waarop Michael
beval de aartsengelbazuin te luiden;
die klonk door 't hemelruim en 't trouwe leger
schalde Hosanna in de Hoogste: De Vijand
stond niet stil en wierp zich, niet minder vreselijk,
in de ruwe strijd. Stormachtige woede
en geschreeuw rees op, in de hemel
nooit gehoord; wapens in wanklank beukend
op harnassen en de waanzinnige wielen
der bronzen wagens wentelend van woede;
De strijd was gruwelijk luid; boven de hoofden
klonk het gesis der brandende pijlen die welvend
de legers bij elk salvo met vuur bestookten.
Zo, onder 't vurig dak, stortten
beide legers zich verwoestend op elkaar
met onuitblusbare woede, weergalmend doorheen
de ganse hemel. Had d' aarde al bestaan,
dan had haar kern gebeefd. Wat wonder? Wanneer
miljoenen toornige engelen elkaar bestrijden
van twee zijden, waarvan de minste die elementen
beheerste en zich de kracht van hun domeinen
kon eigen maken: Hoeveel groter
was dan 't geweld dat legers zonder tal
konden aanrichten in vernietigende strijd,
zo 't eigen zalig woonoord verstorend, hoewel 
niet verwoestend; had de Eeuwige Koning
vanuit Zijn hoogste hemelbastion hun macht
niet beteugeld; al leek elk legioen
een talloos leger en elke gewapende arm 
een sterk legioen, scheen elk, hoewel geleid, 
zijn eigen leider die deskundig besloot
wanneer op te rukken, stand te houden
of de strijd te doen keren, 't gelid
der grimmige kamp te openen of te sluiten:
Geen dacht aan vlucht, aftocht of lage daad
door angst gedreven; elk wist zich gesteund
door eigen kracht alsof in zijn arm
't gewicht der zege lag: eeuwig roemrijke 
daden werden volbracht, maar eindeloos,
want de oorlog woedde wijd gespreid 
en verscheiden: soms op vaste grond
staande vechtend, dan weer de lucht kwellend
op enorme wieken het ganse zwerk
ontvlammend. Lang hing de schaal der zege
in evenwicht, tot Satan die voordien 
zijn kracht reeds had getoond en in de strijd
geen gelijke had, woest 't ordeloze 
serafijnenheir doorbrak, en eindelijk
zag waar Michaels zwaard ganse eskaders
tegelijk neerhaalde met een tweehandige zwaai:
Hoog opgeheven kwam de gruwelijke snede
allesverwoestend neer; Om die verdelging
te keren, snelde hij toe met zijn schild
van tienvoudig diamant, een schijf
van enorme omtrek. De grote Aartsengel
staakte zijn krijgsgezwoeg, verheugd en hopend
de hemeloorlog nu te kunnen eindigen,
de aartsvijand bedwongen en gevangen
afgevoerd in ketens; Vijandig fronsend
en met ontvlamd gelaat sprak hij aldus:
"Oorzaak van 't Kwaad, tot aan je opstand onbekend
en nu, zoals je ziet, overvloedig 
door wrede daden, wreed voor iedereen,
maar zwaarst wegend op jou en wie jou volgt;
Hoe heb jij 's Hemels zalige vrede verstoord
en ellende gebracht die voor de zonde
van jouw verzet ongeschapen was?
Hoe heb jij met je boosaardigheid
duizenden engelen vergiftigd die eens rechtvaardig
en trouw waren, en nu vals blijken?
Waan echter niet de rust hier te verstoren:
de Hemel werpt je uit zijn grenzen. De Hemel,
Zaligheids Troon, duldt geen geweld of strijd.
Ga dus heen, en met jou het Kwaad,
je broedsel, naar het Rijk der Kwaad: de Hel!
Ga daarheen met je rot, brouw daar je veten,
voordat dit zwaard der wrake je lot bezegelt
of een snellere, door God gezonden vergelding
jou zal treffen met nog meerdere pijn."
Zo sprak de Prins der Engelen, waarop
de Vijand antwoordde: "Denk niet met lucht
van ijl gedreig mij te beangsten als zelfs
je daden daarin falen. De enkele scharen
die je deed vluchten, de weinigen die je deed vallen
herrezen weer, onoverwonnen! Hoop je
lichter klaar te spelen mij met dreiging
en gezag te verjagen? Waan niet
dat deze strijd die jij kwaad en wij
glorie noemen zo eindigt: wij zullen winnen,
of anders deze Hemel de hel maken
die jij verzint; om hier vrij te wonen,
zo niet te heersen. Intussen ontvlucht ik niet
jouw gebundelde kracht met de Almachtige,
want ik heb jou heinde en ver gezocht."
Klaar met 't gesprek maakten zij zich gereed
voor een onbeschrijflijk tweegevecht,
want wie zou dit, zelfs met de tong der engelen,
kunnen verhalen? Welke aardse dingen
vermochten de verbeelding tot schier goddelijke
hoogten te verheffen? Want goden leken zij!
Hetzij staande of in beweging, in gestalte,
gebaar en wapens waardig het lot van 't hemelrijk
te beslissen. Nu zwaaiend met vurige zwaarden
trokken zij gruwelijke kringen in de lucht;
Als twee zonnen bestraalden hun schilden elkaar
terwijl de spanning akelig steeg: Aan beide
zijden, waar eerst de strijd het hevigst was, 
trokken engelen zich haastig terug
vanwaar de storm der beroering geen veiligheid
meer bood. Het was, om groot met klein te vergelijken,
alsof, de eendracht der natuur gebroken, 
een sterrenoorlog woedde en twee planeten
met kwade aanblik zich op elkaar stortten
en in de midhemel botsend hun sferen vermengden.
Beiden hieven samen hun dreigende arm,
schier zo sterk als die van d' Almachtige, 
voor één beslissende slag zonder herhaling;
Geen onderscheid was er in aanvalskracht
en kwiek verweer: maar Michaels zwaard, gesmeed
in Gods wapenkamer, was zo getemperd
dat scherpte noch hardheid de snede
kon weerstaan; Het ontmoette Satans zwaard
met snelle kracht en sloeg het middendoor,
verpoosde niet, maar kloofde diep bij terugslag
bliksemsnel Satans rechterhelft .
Die voelde nu voor 't eerst wat pijn is en kronkelde
stuiptrekkend heen en weer, zo diep
had Michaels zwaard hem doordrongen.
Maar een hemeling is niet lang deelbaar
en de gapende wonde sloot zich snel:
een stroom van nectar vloeide in de kleur
van bloed, zoals hemelgeesten bloeden,
en bevlekte zijn eerder schitterend harnas. 
Terstond snelden talrijke krachtige engelen
van alle zijden toe die hem beschermden,
terwijl anderen hem op schilden wegdroegen
naar zijn wagen die veilig ver achter
het strijdveld stond: Daar lag hij knarsetandend
van pijn en schaamte, vernederd nu hij wist
dat hij niet zonder gelijke was, zijn trots 
gekrenkt door die terechtwijzing, zo ver beneden
zijn aanspraak God in macht te evenaren.
Maar spoedig genas hij, want geesten leven volledig
in elk deel, niet als de zwakke mens
in ingewand, hart, hoofd, lever of nier:
zij kunnen slechts sterven door vernietiging;
Hun vloeibaar weefsel duldt geen fatale wonde
net zo min als ijle lucht: Zij zijn
gans hoofd, gans oog, gans oor, gans intellect
en zintuig; en belichamen zichzelf
naar believen in kleur, vorm en maat,
in verdichte of ijle gedaante.
Intussen gebeurden elders heldendaden
die herdenking verdienen, waar de macht
van Gabriël streed: met woeste kreten drong hij
door de linies van Moloch, de wrede vorst
die hem had uitgedaagd, dreigend hem
geboeid aan zijn wagenas weg te slepen;
Zelfs God spaarde zijn lastertong niet. Dra vluchtte
hij, doormidden gespleten, zijn wapens verbrijzeld
in nooit gevoelde pijnen brullend weg. 
Elk op hun vleugel versloegen Uriël en Rafaël
de snoevende vijanden Adramalek en Asmodeus,
hoewel enorm, geharnast in diamantrots:
Twee machtige tronen, zich gelijk aan goden
wanend, die al vluchtend nederigheid leerden,
vreselijk verwond door plaat en malie heen.
Abdiël draalde evenmin de goddelozen
te bestoken, maar trof Ariël en Arioch
met herhaalde slag en wierp met schroeiend
wapentuig brute Ramiël neer.
Over duizenden anderen kan ik vertellen,
en hun namen vereeuwigen op aarde,
maar deze verkoren engelen zoeken geen lof
door mensen, maar zijn tevreden met hemelse roem.
De andere soort, hoe wonderlijk ook in macht
en oorlogsdaden en begerig naar roem,
zijn door de hemel van herdenken uitgesloten:
laat hen naamloos in duisternis dwalen.
Want kracht zonder waarheid verdient geen lof,
en heeft slechts recht op verachting en smaad,
hoewel ze ijdel hongert naar roem en eerloos
ernaar streeft. Laat daarom eeuwige stilte
haar deel zijn! Hun machtigsten onderworpen,
hun strijdkracht teruggedrongen, met zovele
linies doorbroken, ving vormeloze vlucht aan
in eerloze wanorde; het slagveld bezaaid
met gebroken wapens, strijdwagens,
menners en schuimende vurige rossen geworpen
op een hoop; wat nog stond, deinsde
oververmoeid terug, Satans leger,
door bleke schrik en pijn bevangen, niet langer
tot verweer in staat, vluchtte smadelijk,
tot zulk kwaad gebracht door de zonde
van ongehoorzaamheid; voor die tijd
kende het geen vrees, noch vlucht, noch pijn.
Heel anders ging 't in 't heilig leger toe
dat in kubieke falanx vast vorderde,
onkwetsbaar met ondoordringbaar pantser;
Zulk groot voordeel gaf hun onschuld hun
op de vijand: niet gezondigd te hebben
en gehoorzaam te zijn; onvermoeid
strijdend zonder vrees gewond te worden,
hoewel geweld hen achteruit kon drijven.
Nu ving de loop der nacht aan die de hemel
in duister omhulde, zo zoete rust bracht
en stilte na het hatelijk krijgsrumoer;
Onder haar wollig deken trokken overwinnaar
en overwonnene zich terug: Michael
en zijn heersende engelen, legerend
op 't slagveld, zetten hun wachters rondom uit,
cherubs zwaaiend met vuur. Aan d' andere kant
verdwenen Satans rebellen, diep verdreven
in de schaduw; Beroofd van rust riep hij
's nachts zijn grote raad bijeen en staande
in hun midden sprak hij onverschrokken.
"O, dierbare makkers, in gevaar beproefd
en nu in strijd befaamd, waardig bevonden,
niet slechts voor vrijheid (te geringe pretentie!)
maar nog meer voor wat we echt begeren: 
Eer en roem, aanzien en heerschappij;
Jullie, die in onzekere strijd een dag
weerstonden (waarom dan niet een eeuwigheid?)
wat de Hemelheer vanop Zijn Troon
ons aan grote machten zond, afdoende
volgens Hem om ons te onderwerpen
aan Zijn Wil, maar daarin, zo blijkt, faalde.
Voortaan mogen wij Hem feilbaar achten,
die wij tot nu alwetend waanden. Toegegeven:
zwakker bewapend leden we tegenspoed
en ongekende pijn, echter meteen
geminacht toen ons hemels lichaam onkwetsbaar
bleek voor dodelijke wonden, onsterfelijk;
hoewel doorboord, sluiten de wonden zich
en helen snel met aangeboren kracht.
Als het kwaad zo klein is, is het middel
licht gevonden: betere wapens wellicht,
met grotere slagkracht als wij elkaar ontmoeten,
zullen ons beter dienen dan hen,
of vereffenen wat het verschil maakte
dat niet bestaat in onze naturen: Bracht andere
verborgen oorzaak hun voordeel, dan zal, indien
wij onze geest en begrip behouden,
speurwerk en beraad dit onthullen."
Hij zat; In de vergadering rees Nisroch,
de eerste der vorsten, op: staande als een 
die wrede strijd ontkwam, pijnlijk gehavend
en met verbrijzelde wapens; Somber in aanblik
antwoordde hij Satan op de volgende wijze:
"U, die ons bevrijdde van nieuwe meesters,
en ons naar vrij te genieten godenrecht leidde;
toch is 't hard voor goden zo ongelijk
in pijn tegen de onbewogen pijnlozen
te strijden: dit kwaad leidt onvermijdelijk
naar onze ondergang; want wat baten
moed en kracht, ofschoon onovertroffen,
als pijn (die alles knecht) de hand vermoeit
van zelfs de sterkste? Misschien valt zonder genot
te leven, zonder klagen maar tevreden:
dat is het rustig leven. Pijn is echter
de ergste kwelling en van alle kwalen
de kwaadste, en als zij buitensporig is,
overweldigt zij alle geduld. Daarom:
als iemand iets sterkers bedenkt waarmee we de vijand
(tot nu onkwetsbaar gebleken) kunnen verwonden,
of ons verweer gelijk aan 't hunne maakt,
dan zijn wij aan hem onze bevrijding schuldig." 
Waarop Satan bedaard antwoordde:
"Wat jij zo nodig acht voor ons succes
heb ik reeds uitgedacht. Wie van ons
aanschouwt het schitterend oppervlak
van dit etherisch veld waarop we staan,
dit uitgestrekte hemels vasteland,
versierd met planten, vruchten, ambrozijn-
geurige bloemen, juwelen en goud; wiens oog
ziet dit alles zo vluchtig, niet begrijpend
dat ze diep in de bodem groeien
uit donkere, ruwe stoffen, uit geest van vurig
schuim, tot hemelse stralen hen raken en zij
in schoonheid groeien naar het omvloeiend licht?
Deze uit donkere geboorte ontsprotenen
zal 't diep ons leveren, bevrucht met hellevuur;
in lange, holle en ronde pijpen aangestampt
en dan aan 't andere eind ontvlamd; Gezwollen
losbarstend zullen zij van ver
hun donderroep verspreiden en de vijand
in verderf storten, alles vergruizend
wat nog weerstand biedt, zodat zij vrezen
dat wij de Donderaar hebben ontwapend
en nu met zijn geduchte bliksem zwaaien.
Dit werk duurt niet lang: nog voor het dagen
wordt onze wens vervuld; Herleef intussen!
Verban de vrees: met kracht en overleg
lijkt niets te zwaar en zal de wanhoop wijken."
Hij zweeg. Zijn woord had hun gezicht verlicht
en deed hun weggekwijnde hoop herleven.
Zijn vondst oogstte ieders bewondering,
verbaasd van zoiets eenvoudigs niet zelf de uitvinder
te zijn, wat ongevonden onmogelijk leek.
Toch zou een van Adams nageslacht,
in later tijd, als 't kwade hoogtij viert,
misschien bezeten door kwaadaardigheid
dergelijke machine kunnen bedenken
om de mensenkinderen tot zonde,
oorlog en bloedvergieten te verleiden.
Meteen snelden ze van raad naar werk,
zonder discussie; ontelbare handen bereid:
In een oogwenk keerden ze hemels grond
wijd open en aanschouwden beneden
de basiselementen der natuur
in hun ruwe vorm; Ze vonden zwavelig
en salpeterig schuim dat ze vermengden
en, met fijne kunst, verhitten en droogden 
tot zwart kruit dat ze in hopen stapelden.
De enen zochten verborgen aderen
van steen en van metaal (zoals in d' aardse
ingewanden) om onheilsmachines
en kogels te maken; anderen brachten
riet dat met één aanraking ontbrandt.
Zo, waakzaam tijdens de nacht, maakten
zij heimelijk nog voor de dageraad
onbespied alles klaar. Zodra
in het Oosten het vroegste licht verscheen,
verhieven zich de zegevierende engelen
en zong de ochtendtrompet hen te wapen:
Snel verenigde zich het schitterend heir
in zijn gouden wapenuitrusting.
Vanop de opdagende heuvels speurden
anderen rond, en lichtbewapende verkenners
zochten waar de vijand kampeerde, waarheen
hij vluchtte, en in gevecht bewoog of niet.
Weldra kwam hij: traag, maar sterk geschaard,
met uitgerolde vaandels. Zopĥiël,
de snelstgewiekte cherubijn, kwam ijlings
teruggevlogen en riep vanuit de hemel:
"Strijders! Bewapen u voor het gevecht!
De vijand, die wij gevlucht waanden, zal ons
vandaag een lange jacht besparen; Vrees niet
zijn vlucht: Hij nadert als een dichte wolk 
met somber maar resoluut gelaat. Bind dus
stevig uw diamanten mantel, helm
en gewelfd (laag of hoog gedragen)
schild, want deze dag brengt, naar ik gis,
geen fijne regen, maar een donderstorm
van vlijmende pijlen met weerhaken van vuur."
Zo waarschuwde hij hen, die op hun hoede
maar dra vrij van beletsels ordelijk
in het gelid de wapenkreet gehoorzaamden,
als - Zie! - de vijand reeds in dichte drommen
dreunend naderde, in 't hol carré
zijn duivelse machines slepend, omsloten
aan elke kant door diepe eskadrons
die de list aan het oog onttrokken
met hun schaduw. Bij de samenkomst
stonden beide legers even stil,
tot Satan onverwachts vooraan verscheen
en luid beval: "Voorhoede! Ontplooi
het front naar links en rechts, zodat ieder
die ons haat merkt hoezeer wij openstaan
voor rust en vrede als ze ons voorstel aanvaarden
en ons niet ontaard de rug toekeren.
Maar ik vrees ervoor. Ik roep de hemel
tot getuige! Hemel! Zie hoe vrijelijk
wij ons hart luchten; Doe nu uw taak
en licht ons voorstel toe, kort maar luid
zodat eenieder hier het horen kan!"
Amper zwegen zijn schimpende woorden, of links
en rechts week het front uit naar de flanken;
Iets nieuws en vreemds ontdekte onze blik:
Drie rijen zuilen waren achter elkaar
op wielen gelegd (op zuilen leken zij immers
nog het meest, of holle rompen van eik
of spar, geveld in woud of bergland,
van takken bevrijd) - Van brons, ijzer of steen,
hadden hun monden met gruwelijke gaten
ons niet aangestaard, een vals verdrag
voorspellend. Achter elk stond een serafijn,
een brandend riet zwaaiend in zijn hand,
terwijl wij allen samen in spanning afwachten,
in gedachten verzonken. Niet lang, want plots
staken de serafs samen hun rieten uit,
de nauwe opening lichtjes beroerend.
Terstond ontvlamde de hemel, weldra door rook
verduisterd die de helse machines uitbraakten: 
het daverend gebrul reet de ingewanden
van de lucht uiteen; een duivelse vloed
van vuil viel neer tussen krakende bliksems
en een hagel van ijzeren bollen: Die vielen
met zulk een kracht op 't zegevierend leger
dat al wie geraakt werd niet kon staan;
Hoewel ze anders als rotsen stonden, vielen ze
bij duizenden - cherub op serafijn
tuimelden onder 't gewicht van wapentuig;
ongewapend hadden ze als geesten 
alles kunnen ontwijken door contractie
of verplaatsing: Nu volgde onvermijdelijk
smadelijke verstrooiing en nederlaag.
Hun dicht gelid verruimen zou hen niet baten;
Wat te doen? Een nieuwe uitval zou slechts
leiden tot een nieuwe nederlaag
en nog meer verachting van de vijand
die hen dubbel zou bespotten; want reeds
stond een nieuwe reeks serafs klaar
om een tweede dondersalvo op hen
af te vuren: verslagen wijken vreesden
zij nog het meest. Satan zag hun benauwenis
en riep zijn makkers spottend toe: "Vrienden!
Waarom rukken ze niet op, die overwinnaars
die ons eerst zo trots en fel bestormden? En
toen we ze ze ronduit tegemoet traden
(wat anders te doen?) met 'voorstel tot verdrag',
toen wijzigden ze plotseling hun plan
en vlogen weg met grillige bewegingen
alsof ze wilden dansen; maar dan een woeste,
bizarre dans: misschien uit vreugde omdat
ze vrede aangeboden kregen? Ik denk
dat als we ze nu hetzelfde voorstellen, ze zich
gedwongen zullen voelen snel te beslissen."
Even schertsend antwoordde Belial hem:
"O, Leider! Onze voorwaarden waren
zwaarwegend, stevig van inhoud en kwamen hard aan!
We merkten dat ze onder de indruk waren
en stomverbaasd: Wie ze rechtstreeks ontving,
behoefde hoofd en voeten voor standvastigheid,
en de onstandvastigen boden ons
het schouwspel van gevallen vijanden."
Zo stonden ze vrolijk te schimpen onder elkaar,
zegezeker in hun gedachten beeldden
ze zich in met hun uitvindingen
Gods macht gemakkelijk te evenaren
en hadden slechts verachting voor Zijn donder 
en Zijn leger dat nu zo warrig leek.
Maar lang duurde dit niet. Gedreven door woede
vond Gods leger uiteindelijk wapens, geschikt 
om die helse verschrikking te kunnen weerstaan.
Meteen (merk de uitnemendheid,
de kracht waarmee God Zijn engelen bezielde!)
wierpen ze hun wapens weg en snelden
naar de heuvels (want aarde ontleende die lieflijke
variatie van berg en dal aan de hemel).
Licht als bliksemschijn renden en vlogen
de engelen en rukten de vaste heuvels
uit hun bedding los met rotsen, water
en woud: bij hun ruige kruinen hieven
zij ze met hun handen op; Verbijstering,
voorwaar, en vrees beving 't rebelse leger 
toen hen de bodems van die omgekeerde
bergen zo angstaanjagend naderde
tot ze de drie rijen vervloekte machines
verpletterden en samen met hun vertrouwen,
diep begroeven onder zwaar gebergte.
Daarop werden zij ook zelf getroffen
met voorgebergten naar hun hoofd geslingerd
wier schaduw hele bewapende legioenen bedreigde;
Hun harnas vermeerderde hun lijden, en kneusde
en scheurde hun leden in ondraaglijke kwelling,
gepaard met smartelijk gekreun, door de massa
grond worstelend voordat zij zich
konden bevrijden uit deze gevangenis,
hoewel eerst geesten van het zuiverste licht,
nu echter bezwaard met zonden. De vijand greep ook
naar 't zelfde wapen en verscheurde naburige
heuvels, zodat midden in de lucht
heuvels heuvels ontmoetten, met gruwelijke kracht
geworpen, terwijl men onder de grond vocht
in sombere schaduw en hels geraas. Hierbij
leek oorlog wel een hoffelijk spel. Afschuwelijke
verwarring volgde op verwarring: de hemel
zou in puin veranderd zijn, had niet
de Almachtige, vanwaar hij zetelt
in zijn beschutte heiligdom, zich
beradend op het geheel van alle dingen,
dit tumult voorzien, alles in 't werk
stellend om Zijn voornemen te doen slagen:
Zijn gezalfde zoon te eren door wraak
te nemen op Zijn vijanden en hem
Zijn heerschappij over te dragen. Hij sprak
dus tot Zijn zoon, naast Hem op zijn troon:
"Schijnsel van mijn glorie, liefste zoon,
zoon in wiens gelaat zichtbaar wordt
wat voor een God ik ben en wiens hand
toont wat ik besloten heb! Twee dagen,
Tweede Almacht, zijn verstreken (twee dagen
naar hemelse telling) sinds Michaël met zijn leger
eropuit trok om de ongehoorzamen 
te temmen: zwaar was hun strijd natuurlijk,
met zulke twee sterk bewapende vijanden.
Ik liet hen maar begaan, want U weet,
ze zijn gelijk gemaakt toen ik hen schiep,
behalve wat zonde heeft verzwakt, hoewel
niet merkbaar want ik stel hun vonnis uit.
Daardoor zijn ze gedoemd om eindeloos
te strijden en is geen uitkomst mogelijk.
Vermoeide oorlog deed wat oorlog kan,
en vierde warrig de teugels van 't geweld
met bergen als wapens verwilderde het de hemel
en bracht het aardrijk in gevaar. Twee dagen
zijn voorbij, de derde is voor U
bestemd; Ik greep niet in omdat de eer
jou toekomt de grote oorlog te beslechten
en U alleen hem kan beëindigen.
Zoveel kracht en genade stortte ik
in U opdat ieder in hemel en hel
zou weten dat Uw macht geen weerga kent.
Door deze ontaarde beroering te beheersen,
toont U zich de waardigste erfgenaam
van alle dingen; erfgenaam en koning
door heilige zalving Uw onbetwistbaar recht.
Ga dan, Gij, Machtige in uw vaders Macht;
bestijg mijn wagen en leid de snelle wielen
die hemels basis schokken; neem mijn oorlogstuig,
mijn boog en donder, en Almachtige arm;
gord aan uw krachtige dij mijn zwaard: Vervolg
die zonen van de duisternis; verdrijf
hen buiten hemels grenzen naar de afgrond
en laat hen daar naar believen God
en de gezalfde koning Messias versmaden."
Zo sprak Hij, Zijn zoons gelaat direct
bestralend met Zijn glans, en die ontving
zijn ganse vader onzegbaar uitgedrukt;
En de goddelijke zoon antwoordde:
"O, Vader, Allerhoogste der hemelse tronen,
Eerste, Hoogste, Heiligste, Beste: Steeds
zoekt U Uw zoons glorie, en ik de Uwe,
wat billijk is: Mijn eer, verheffing en
vermaak is het dat U, tevreden van mij,
Uw wil, die ik als hoogste heil zal dienen,
volbracht verklaart. Scepter en macht, Uw gave,
aanvaard ik en zal ik blijder terugschenken
als U aan 't einde Al in Alles zult zijn,
en ik, met allen die U beminnen in U
voor eeuwig; Maar die U haat, haat ook ik
en zal ik treffen met Uw verschrikkingen,
zo goed als ik me in Uw mildheid hul,
Uw evenbeeld in alle dingen. Spoedig
zal ik, gewapend met Uw macht, de hemel
bevrijden van die rebellen en neerwaarts
drijven naar hun geketend duister krocht.
met die onsterfelijke worm die U weerstond,
terwijl gehoorzaamheid ons zalig maakt.
Dan zullen Uw heiligen onvermengd, ver weg
afgescheiden van het onpuur gedrocht,
rondom Uw heilige berg zingen: ongeveinsde
halleluja's om U te loven, en ik
zal hun lofzang leiden." Hij zweeg, buigend
over zijn scepter aan Gods rechterhand.
Nu lichtte de derde heilige ochtend op,
dagend door de hemel. Als een wervelwind
razend ijlde Gods wagen vlammen werpend,
rad in rad went'lend, bezield door geest
en begeleid door vier cherub gelijkende
gedaanten met elk vier wonderlijke gezichten;
hun lichamen en vleugels als sterren bezet
met ogen; ook op de wielen van beril,
en daartussen snel bewegende vuren;
Boven hun hoofden een kristallen firmament
gekroond door een saffieren troon versierd
met zuiver amber en regenboogkleuren.
Volledig bewapend in 't hemelse arsenaal
van de schitterende Urim, goddelijk werk,
klom hij op, met aan zijn rechterhand
Zege op arendsvleugels, aan zijn zij
zijn boog en koker met drie bliksemschichten;
Rondom hem golfde een felle stroom van
ruziënde vlammen en gruwelijke vonken:
Omstuwd door tienduizenden heiligen
kwam hij eraan: zijn glans van ver te zien;
En twintigduizend (ik hoorde dit getal)
wagens van God zag men aan zijn zijden.
Verheven op cherubijnenwieken reed hij
saffiergetroond door de kristallen lucht;
Wijd en zijd toonde zich zijn luister,
maar eerst gezien door zijn getrouwen, verrast
door onverwachte vreugde. Daar schitterde,
door engelen gedragen, het vaandel als teken
van de Messias, en spoorde Michaels leger
aan om zijn bataljons te spreiden
over elke flank, onder zijn leiding.
Goddelijke Macht ging hem voor, zijn komst
bereidend: op zijn bevel keerden ontwortelde
bergen gehoorzaam terug naar eigen plaats;
De hemel vernieuwde zich en berg en dal
lachten weer met frisse bloemen. De vijand
zag dit somber aan, maar verzamelde
hardnekkig zijn krachten voor rebelse strijd,
dwaas hoop puttend uit zijn wanhoop.
Kan zulk verderf in hemelse geesten wonen?
Maar welk wonder of teken overtuigt
een trots gemoed om toe te geven? Te koppig
en gehard bij het zien van wat hen
terug moest brengen tot hun plicht: Zijn luister
greep hen slechts met afgunst aan: begerig
naar Zijn hoogte stond hun woeste leger
klaar om door kracht of list God 
en Zijn Messias te overwinnen, en anders
op het einde te vergaan. En nu, 
voor de laatste strijd, minachtten ze
vlucht of terugtocht. Toen sprak Gods zoon
zijn engelenschaar aan beide zijden toe:
"Sta stil in deze schitterende orde, heiligen;
gewapende engelen: rust deze dag van strijd.
Getrouw heeft U de strijd gevoerd, God gevallig
en onbevreesd in Zijn rechtvaardige zaak;
U droeg de kracht aan U door God gegeven
naar de zege, maar een andere hand
hoort dit vervloekte rot te straffen: Hem
is de wraak of wie hij daarvoor aanwijst.
Geen aantal of menigte is bepaald
voor deze taak vandaag; Beschouw slechts stil
Gods verontwaardiging door mij, niet U,
gestort over deze goddelozen.
Veracht en benijd hebben zij mij
in razernij, omdat de Vader, aan wie
de macht en glorie des hemels toebehoort,
mij naar Zijn wil verkozen heeft. Zo heeft
Hij hun straf in mijn hand gelegd
en wordt hun wens vervuld zich nu met mij
in strijd te meten voor wie de sterkste blijkt:
zij samen, of ik alleen - want aan kracht
meten zij alles af; het kan hen niet schelen
of wij hen in andere kwaliteiten verslaan.
Een andere strijd met hen wil ik niet aangaan."
Zo sprak de zoon, en zijn gezicht werd grimmig,
te streng om te aanschouwen, vol wraakzucht
gericht op zijn vijanden. Terstond
spreidden de vier dieren hun sterrenvleugels
in één aaneengesloten vervaarlijke schaduw,
en de wielen van zijn geduchte wagen
klonken als een wilde waterstroom
of talrijk leger. Recht op de goddelozen
reed hij, als dreigend duister, 't standvastig empyreum
daverend onder zijn brandende wielen,
behalve de troon van God zelf. Weldra
verscheen hij tussen hen, met in zijn rechterhand
tienduizend donderslagen die hij voor zich
wierp, zo hun zielen pijnlijk doorborend:
Ontzet verloren zij alle weerstand en moed
en lieten hun doelloze wapens zakken; Over
schilden, helmen en gehelmde hoofden
van Tronen en onderworpen cherubs reed hij,
die nu wensten dat de bergen hen
opnieuw troffen als schuilplaats tegen zijn toorn!
Niet minder onstuimig vielen aan weerszijden
de pijlen der vier met vier gezichten met ogen
bezaaid, geworpen door levende wielen, eveneens
van talloze ogen voorzien. Eenzelfde geest
bezielde hen; elk oog bliksemde 
en schoot verderfelijk vuur dat de vervloekten
van al hun energie beroofde en zonder
hun gewone kracht achterliet,
vermoeid, ontmoedigd, gekweld en gevallen.
Toch gebruikte hij niet half zijn kracht,
maar hield zijn donder halfweg in: Hij wilde
hen niet verdelgen, maar uit de hemel stoten.
Hij richtte hen van hun val weer op, dreef hen
als een schuchtere kudde bokken dicht
bij elkaar met donderslagen vooruit,
vervolgd door verschrikking en razernij
tot aan de grens en de kristallen hemelmuur
die wijd opende, een ruime gaping
onthullend naar de bodemloze diepten.
Ze deinsden terug bij dit naar gezicht,
maar groter dreiging dreef hen naar d' afgrond toe:
Voorover wierpen ze zich over de hemelrand;
Eeuwige toorn laaide hun val achterna.
Hel hoorde het ondraaglijk geluid
en zag de hemel uit Hemel neerstorten;
Hoewel bevreesd, vluchtte hij niet: het Noodlot
had haar duistere grond te diep verankerd.
Negen dagen vielen zij, terwijl
warrige Chaos brulde en voelde tienvoudig
hun verwarring door zijn wilde baaierd,
zozeer bezwaard door hun verderf en val.
Op 't eind ontving de Hel, hun passend huis
van onuitblusbaar vuur en lijden, hen gapend
en sloot zich achter hen. Opgelucht
verheugde de Hemel zich, en sloot de bres
der muren, die terugrolden naar hun plaats.
Messias, enige overwinnaar en
verdrijver van de vijand, reed triomfantelijk
terug om alle heiligen te ontmoeten;
Zwijgende ooggetuigen waren zij
geweest van zijn machtige daden: nu traden 
ze hem juichend tegemoet, beschaduwd
door palmtakken; elke orde zong stralend
zijn lof als zegevierende koning, zoon,
erfgenaam, Heer en waardigste heerser.
Gevierd doorkruiste hij in triomf de midhemel,
naar zijn machtige vaders hoven en tempel 
die hem hoog op Zijn Troon in glorie ontving.
Daar zit hij nu, rechts van de Zaligmakende.
Zo hemelse met aardse dingen metend,
op jouw verzoek, opdat je je zou hoeden
door wat er is gebeurd, onthulde ik je
dat wat voor de mens verborgen zou blijven:
de tweestrijd en de oorlog in de hemel
tussen twee engelenlegers, en het verderf
van hen die, te hoog strevend, met Satan
in opstand kwamen; hij die nu jouw staat
benijdt en plannen smeedt om je te verleiden
je gehoorzaamheid te laten varen,
zodat jij, Adam, deelt in zijn ongeluk
en straf: eeuwige ellende. Het zou
zijn troost en wraak zijn. wanneer een zonde, begaan
tegen de Allerhoogste, jou deelgenoot 
zou kunnen maken van zijn ondraaglijk lijden.
Maar bied geen oor aan zijn verzoeking: Waarschuw
je zwakkere gade: leer van dit vreselijk voorbeeld
hoe ongehoorzaamheid wordt bestraft;
Zij hadden standvastig kunnen zijn, maar vielen.
Onthoud dit, en vrees overtreding van Gods gebod.

 

 

>>> Ga verder met Boek VII





























  










 















 

 

 

 

 







  




































   







 


 
 




 

 

 

Maak jouw eigen website met JouwWeb